Tüketici Dernekleri Federasyonu’nun yaptığı bir araştırma kredi kartı gerçeğini gözler önüne seriyor. Buna göre milyonlarca insan ihtiyaçlarını karşılamak için kredi kartına mecbur bırakılırken, ülke insanın bankalara olan toplam borcu 7 Avrupa ülkesinin kamu borcuna denk.
Tüketici Dernekleri Federasyonu’nun (TÜDEF) kredi kartlarının kullanımı ve ekonomideki yeri üzerine yaptığı bir araştırmanın sonuçları ortaya çarpıcı bir tablo koyuyor. Araştırmaya göre kredi kartı harcamalarındaki artış, ülke insanının reel gelir artışının çok üzerinde seyrediyor. Bu da milyonlarca insanın ödeyemeyeceği kadar bankalara borçlu olması demek. Bu rakam 7 Avrupa ülkesinin kamu borcuna denk düşüyor. Bir yandan bilinçsiz tüketim, diğer yandan bu tüketimi teşvik eden banka sektörü ve en kötüsü de ihtiyaçlarını karşılayamayan milyonlarca insanın kredi kartı kullanımına mecbur edilmesi, halkın içinden çıkamayacağı bir borç çemberine itilmesi sonucunu doğuruyor. İşte TÜDEF’in çarpıcı raporu:
Türkiye tüketicilerin sırtında büyüyor
TUİK, Türkiye’nin ekonomide ki büyüme rakamlarını 2011 yılının 3. Çeyreğin için yüzde 8,2 açıklamıştı.
Büyüme rakamları içinde ise asıl büyüme tüketim harcamalarında gerçekleşti. 2011 yılının ilk yarısında tüketim harcamalarının payı %10,2 oldu. Tüketiciler bir önceki yıla göre 2011 yılında daha fazla harcama yaptılar. Tüketicilerin gelirlerinde artış ise yüzde 6 civarında gerçekleşti.
Yüzde 6 gelir artışı ile yüzde 10,2 oranında tüketim harcamalarının nasıl gerçekleştiğinin sırrı ise kredi kartı ve bireysel kredilerde artışlar mercek altına alındığında ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada biz bireysel kredilerdeki gelişmeleri dikkate almadan kredi kartlarında gelişmeleri inceledik. Bu incelemede dikkat çekici verilere ulaşmış bulunuyoruz. Yararlandığımız istatistiki veriler TUİK, TCMB, Bankalar Birliği, BKM, Türkiye Avrupa Vakfı gibi kuruluşlarına aittir.
Kart harcamaları çıldırdı
2011 yılı sonu itibariyle kredi kartları sayısı 51.360.809 olmuştur. Türkiye nüfusu ise 74,7 milyona ulaşmıştır. Okuma yazma bilmeyenleri, çocuk ve çok yaşlı nüfusu elediğimizde her Türk vatandaşının cebinde kredi kartı bulunduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. Kredi kartları ile bir yılda 2 Milyar 278 Milyon kez işlem yapılmıştır. Bir kredi kartı yılda ortalama 44 kez günde ise 1,5 kez kullanılmıştır. Kredi kartları ile bir yılda yapılan işlem tutarı ise 290,6 milyar TL, güncel kurlarla 125,2 Milyar EURO veya 165,7 Milyar dolardır. Kart başına yılda 566 TL harcama yapılmıştır. Sistemde kullanılmayan kartlar dikkate alındığında ise kart başına harcamanın çok daha yüksel olacağı şüphesizdir.
Son beş yılın kredi kartı ile yapılan harcamaları incelendiğinde ise 2007 yılı 141 milyar TL harcama yapılmışken yıllar itibari ile bir önceki yıla göre sırasıyla %31, %10, %16 ve %24 oranında artan oranlarda harcama yaptığı görülmektedir. En dramatik artış ise 2011 yılında 2010 yılına göre %24 oranda artışla gerçekleşmiştir. Maaş ve ücret gelirleri yüzde 6 artarken aynı yıl içinde kredi kart harcamalarının yüzde 24 artışı gerçekten çılgıncadır.
Tüketici mutfak ve giyime harcıyor
Tüketici kart harcamalarının hangi alanlarda olduğu araştırıldığında ise % 22 ile Market ve gıda harcamaları başı çekmektedir. Gıda harcamalarının %13’le araç yakıt harcamaları, %9 ile giyim harcamaları, % 6 ile iletişim harcamaları takip etmektedir. Eğitim Harcamaları %1,7 Sağlık harcamaları ise %4 oranına sahiptir. Bu dağılım bize tüketicilerin kartı yaşamak için kullandıklarını göstermektedir. Lüks tüketimin payı %5’i geçmemektedir.
Banka kredilerinin üçte ikisi tüketicilerin borcu
Bankalar Birliği verilerine göre tüm sektörlere verilen kredilerin tutarı 290,3 milyar TL’dir. Borcun %74’si olan 216 milyar TL’si tüketicilere, kalan % 26’sı olan 74 milyar TL ise büyüklü küçüklü tüm iş dünyasına yani ticari kredilere aittir. Tüketicilerin bankalara olan borcunun %19’u kredi kartı borçlarından oluşmaktadır. Kredi katı borçlarının % 47,5 ‘i taksitli , % 52,5 ise taksitsiz kredi kartı borçlarıdır. Tüketiciler sadece bugününü değil yaşamak için geleceklerini de bankalara ipotek etmişlerdir.
Tüketicilerin borcu 7 Avrupa ülkesinin kamu borcundan fazla
Kredi kartı harcamaları USD olarak 165 Milyar dolara, EURO olarak ise 125 milyar Avroya ulaşmıştır. Bu tutar Estonya, Malta, Lüksemburg, Kıbrıs Rum Kesimi,Slovenya, Slovakya ve Finlandiya’nın toplam kamu borçları kadardır. Estonya’nın kamu borcunun yüzde 13.163 oranında, Slovenya’nın kamu borcunun %773 oranında Finlandiya’nın kamu borcunun ise %130 oranında daha fazladır.
Tüketiciler kart harcamalarını gelirlerinde karşılayamadıkları içinde borçları sürekli artmaktadır. Merkez Bankası verilerine göre 2007 yılında Kredi Kartı borcunu ödememiş ve takibe uğramış tüketici sayısı 113.287 iken geçen 5 yıllık süre içerisinde yüzde 1290 oranında artarak 1 milyon 461 bin kişiye ulaşmıştır. Bu sayıya beş yılını doldurduğu için Merkez Bankası kayıtlarından silinenler eklendiğinde sayı 2,5 milyon civarındadır.
Tüketici kredileri ticari kredilerin iki katını aştı
Tasfiye olunacak krediler incelendiğinde ise tasfiye olunacak ticari kredilerin payı % 29 iken kalan %71 tüketicilerin tasfiye olunacak borçlarından oluşmaktadır. Tasfiye olunacak tüketici borçlarının ise %37’si tasfiye olunacak kredi kartı borçlarıdır. Yüksen orandaki tüketici borçları bankacılık sistemi açısından da açık bir risk oluşturmaktadır. Geçmiş dönemlerde en borçlu sektörlerden olan Turizm sektörünün payı %1,8 dir. İnşaat sektörü %8,4, Tekstil sektörünün ise %7,9 oranındaki payı dikkate alındığında tüketicilerin iflas ettiği açıktır.
Taksitle yaşayıp borçla ölüyoruz
Ülkemizde kredi kartları maalesef bir gelir unsuru olarak algılanmaktadır. Bankaların sorumsuzca yaptığı kart ve kredi reklamları ise bu algıyı teşvik etmektedir. Bu alanda düzenleme, denetim ve gözetim yetkisini elinde bulunduran BDDK ise bir yandan bankaların elinde oyuncak olmuş, diğer yanda ise hükümetin bankalar üzerinde eli konumundadır. Bu yapılanma içinde tüketicinin adı yoktur. Ülkemizde kredi kartları aracılığı ile sahte bir cennet yaratılmış ve tüketiciler çılgınca tüketmeye teşvik edilmişlerdir. Sistem sürekli tüketicileri çılgınca tüketmesi için kamçılamaktadır. Ancak kredi kartları balonu patlama sınırına hızla yaklaşmaktadır. Bu tablonun sürmesi halinde patlayan kredi kartı ve tüketici kredisi balonu hem bankaların hem de hükümetinin başına bela olacaktır. Tüketiciler ise sürekli gerileyen reel gelirleri nedeniyle atık borçtan korkmak sınırını aşmışlardır. Çünkü önlerinde tek bir yok bırakılmıştır, taksitle yaşayıp borçla ölmek. Bu tablodan çıkmanın yegâne yolu ise tüketim harcamalarının olağana çekilmesi, tüketicilerin borç ödeme ve alım gücünü artıracak önlemlerin alınmasıdır.
Ali ÇETİN (TÜDEF Genel Başkanı)
(Solhaber)
