AİHM’nin Türkiye ile ilgili 52 yıllık istatistikleri yayınlandı. Bu süre zarfındaki başvuru ve mahkûmiyetler esas alındığında Türkiye 2 bin 404 mahkûmiyetle İnsan Hakları Sözleşmesi’ni en çok ihlal eden ülke oldu.
GÖKÇER TAHİNCİOĞLU Ankara
ADALET BAKANLIĞI bünyesinde kurulan İnsan Hakları Daire Başkanlığı bir ilke imza atarak, özellikle hâkim ve savcıların yararlanması için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Türkiye ile ilgili en güncel kararlarını yayınladığı bir site kurdu. Sitede, AİHM’nin, Türkiye ile ilgili 52 yıllık istatistiklerine de yer verildi. 1959-2011 arasındaki başvurular ve çıkan mahkumiyetler esas alındığında, Türkiye, 2 bin 404 mahkumiyetle, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHS) en çok ihlal eden ülke oldu. AİHS’nin ihlal edilen maddeleri üzerinden yapılan istatistiklerde de Türkiye, çok sayıda alanda en çok mahkum olma ünvanını kimseye kaptırmadı. Yaşam hakkı ve işkence gibi alanlarda Rusya’ya kılpayı geçilerek ikinci sırada yer alan Türkiye aleyhindeki 15 bin 940 başvurusu ise henüz karara bağlanmadı.
Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü bünyesinde 8 Ağustos 2011’de kurulan, Türkiye’nin AİHM savunmalarını hazırlamak, ihlalleri ortadan kaldırmakla görevlendirilen İnsan Hakları Daire Başkanlığı, önemli bir uygulamaya imza attı. Başkanlık, güncel AİHM kararlarının tercümelerinin yayınlandığı bir internet sitesi kurarak, uygulayıcıların, kararlarında AİHM içtihatlarından yararlanmasının önünü açtı.
İhlal kararlarının türlerine bakıldığında da 52 yıllık dönemde, Türkiye, birkaç alan dışında, birinciliği kimseye kaptırmadı. Türkiye, “Etkin soruşturma yokluğu” nedeniyle 135 kez, “Özgürlük ve güvenlik hakkı” konusunda 554 kez, “Adil yargılanma hakkı” konusunda 729 kez, “ifade özgürlüğü” konusunda 207 kez, “Toplantı ve gösteri yapma özgürlüğü” konusunda 53 kez, “mülkiyet hakkı” konusunda 611 kez mahkum oldu ve AİHS’nin bu maddeleri ile ilgili açılan davalarda mahkumiyet sayısı bakımından bütün ülkelerin üzerinde yer aldı.
Rusya ile büyük yarış!
Yaşam hakkı ihlali davalarında 92 kez mahkum olan Türkiye, bu kategoride birinciliği 202 mahkumiyeti bulunan Rusya’ya kaptırdı ve ikinci sırada yer aldı. Listedeki 30 ülkenin yaşam hakkı ihlali konusunda hiçbir mahkumiyetinin bulunmaması dikkati çekti. “Etkin soruşturma” konusunda da Rusya 217 mahkumiyet ile ilk sırada yer alırken, Türkiye, 138 mahkumiyetle ikinci oldu. Rusya, “kötü muamele yasağı” alanında da 357 mahkumiyetle, 243 mahkumiyeti bulunan Türkiye’yi ikinci sırada bıraktı. Yargılamanın uzunluğu alanında ise İtalya, ikinci sıradaki Türkiye’nin üzerinde yer aldı. 1155 mahkumiyeti bulunan İtalya’yı 493 mahkumiyetle izleyen Türkiye, “Yargı kararlarının icra edilmesi” konusunda ise 38 mahkumiyeti bulunan Rusya’ya kılpayı geçildi ve 37 mahkûmiyetle ikinci oldu.
Karnenin her alanı dolu
Rusya dışında bütün ülkelerin AİHS’nin hiç ihlal etmediği en az bir maddesi bulunurken, Türkiye’nin de Rusya gibi karnesinde boş yer kalmadı. Türkiye’nin mahkumiyetlerinin yüzde 21’i “adil yargılanma hakkı”, yüzde 17’si “mülkiyet hakkı”, yüzde 15’i “özgürlük ve güvenlik hakkı”, yüzde 13’ü “yargılamanın uzunluğu” maddelerinden verildi.
ÜSTELİK SADECE YÜZDE 35’İ
AİHM, toplam başvurular düşünüldüğünde Türkiye ile ilgili yapılan başvuruların yüzde 65’ini sonuçlandırdı. Hakkında toplam 2 bin 747 karar verilen Türkiye ile ilgili yapılan 26 bin 929 başvuru (yüzde 59) kabul edilemez bulundu ya da kayıttan düşürüldü. Türkiye ile ilgili karara bağlanmayı bekleyen başvuru sayısı ise bugüne kadar yapılan toplam başvuruların yüzde 35’ine denk geliyor. 15 bin 940 karara bağlanmayı bekleyen başvurudan çıkacak olası mahkumiyetler, Türkiye’nin birinciliği kaptırmamasına yol açabilecek.
İstatistik utancı
1400 AİHM kararı, AİHM kararlarının icrası, raporlar, insan hakları temel metinlerinin yüklendiği www.inhak.adalet.gov.tr adresinden ulaşılabilen internet sitesinde, Türkiye’nin AİHM karnesine de yer verildi.
AİHM sayfasından alınan istatistiklerin yüklendiği sayfada yer alan 1959-2011 yıllarına ilişkin karşılaştırmalı tablolar, 52 yıllık dönemde Türkiye’nin AİHM’ye taraf 47 ülke arasında AİHS’yi en çok ihlal eden ülke olduğunu ortaya koydu.
Hakkında 2 bin 747 kararın verildiği Türkiye’yi, 2 bin 166 kararla İtalya, bin 212 kararla Rusya izledi.
Türkiye, 52 yıllık dönemde karara bağlanan 2 bin 747 davanın 2 bin 404’ünde AİHS’nin en az bir maddesini ihlal ettiğinden tazminata mahkum oldu. 57 davada haklı bulunan Türkiye’nin 204 dosyası dostane çözüm ya da düşme kararı ile sonuçlandı. Türkiye, toplam kararların yüzde 87,5’inde mahkum oldu. Bu rakamlar, Türkiye’ye “en çok mahkum olan ülke” unvanını kazandırdı.
İtalya ise 2 bin 166 davanın bin 651’inde en az bir maddeyi ihlal etti. Türkiye, 47 ülkeden oluşan listede, aleyhinde çıkan kararlar baz alındığında, 46 ülkeye fark attı.
(Milliyet)
