İDARİ DAVALARDA 20 SORU 20 CEVAP
1.Giriş
Hukukumuzda 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu idare aleyhine açılan davaları kapsar ve düzenler. İdare Hukuku temel anlamıyla bu üç dava türü üzerine kurulmuştur. İdari Yargılama Usulü Kanununa göre, İdari davalar; iptal davaları, tam yargı davaları ve uyuşmazlık davaları olmak üzere üçe ayrılır.
İdare hukukunda davaların açılırken konusunun iyi tespit edilmesi gerekmektedir ve davanın süresinde açılması çok önemlidir. Özellikle Vergi mahkemelerinde açılan davalarda süreler çok kısa olduğundan dikkat edilmesi gerekmektedir. Dava açma süresi, hak düşürücü niteliğe sahiptir. Bunun dışında idari davalarla ilgili bilinmesi gereken temel hukuki bilgilere de ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu yazımızda İdari dava hakkında sıkça sorulan ve temel olarak bilinmesi zaruri sorulara ve cevaplara yer verilmiştir.
2.İDARİ DAVALARLA İLİGİLİ SORULAR VE CEVAPLAR
2.1.İdari Dava Nedir?
Devlet kurumları tarafından yapılan idari eylem ve işlemlere karşı açılan iptal davaları, tam yargı davaları, ile her türlü idari sözleşmelerden dolayı çıkan uyuşmazlıklara karşı açılan davalardır. Bu yolla açılan davalarda idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğu denetlenir, yerindeliği denetlenmez. (2577 s.K. Md.2)
2.2.İptal Davalarında İşlemin Hangi Yönleri Hukuka Aykırılık Teşkil Eder?
İdarenin yapmış olduğu işlemlerin iptali amacıyla açılan davalar menfaatleri ihlâl edilenler tarafından, işlemin “Yetki”, “Sebep”, “Konu”, “Amaç” ve “Şekil” yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı açılmaktadır. (2577 s.K. Md.2/1-a)
İdari davalar idare mahkemesinde, vergi mahkemesinde veya Danıştay’da açılır. (2577 s.K. Md.1, 2576 s.K. Md. 2575 s.K. Md.25,26)
Dava konusu olan idari işlemin yapıldığı yerdeki mahkemede açılır (Özel kanunlarla yetki verilen durumlarda farklılıklar olabilir). (2577 s.K. Md.32)
Bulunduğunuz yerde idare ve vergi mahkemesi varsa doğrudan mahkemeye giderek elden teslim etmelisiniz. Dava harcı ve posta gideri alınacaktır. Bu itibarla önceden mahkemeye başvurup harç ve posta giderinin ne kadar tutacağını öğrenmeniz yararlı olacaktır. (2577 s.K. Md.4)
Dilekçenizi asliye hukuk hâkimliğine verebilirsiniz. Açacağınız dava Danıştay’ın yetki alanına giriyor ise, dilekçenizi varsa idare ve vergi mahkemesi başkanlıklarına, yoksa asliye hukuk hâkimliklerine verebilirsiniz. (2577 s.K. Md.4)
Hayır. Yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına dilekçenizi verebilirsiniz. (2577 s.K. Md.4)
İdarenin hukuka aykırı olarak gerçekleştirdiği iş ve işlemlerin iptali ve uğranılan zararın tazmini için açılır. Dava açılması için ilgili işin idare (bir kamu kurumu) tarafından yapılmış olması gerekir. Ayrıca bu işlemin kesin olarak tamamlanmış olması gerekir. Eğer idari işlem devam ediyorsa, başka bir makamın onayına ihtiyaç varsa, veya verilen karara karşı başvuru yaparak kararın değiştirilmesini talep etmek imkanı varsa o işlem kesin olarak tamamlanmamış demektir. Önce idari yolların tamamının bitirilmesi gerekir. İdari eylemlerden hakkınız ihlal edilmiş ise idari dava açmadan önce, bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka suretle öğrendiğiniz tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarınızın yerine getirilmesini istemeniz gerekir.(2577 s.K. Md.2,10)
İdare tarafından size yazılı bildirim (tebligat) yapılmasını takiben vergi mahkemelerinde 30, idare mahkemelerinde veya Danıştay’da 60 gün içerisinde dava açmanız gerekir. Bu süreler dışında özel kanunlarda düzenlenen dava açma süreleri de vardır. İvedi yargılama usulünde ise dava açma süresi otuz gündür. (2577 s.K. Md.7,20/A)
Eğer idareye başvurduğunuz halde size 60 gün içinde cevap verilmez ise talebiniz reddedilmiş gibi hareket etmeniz gerekir. Dava açma süreniz idareye başvurunuzun üzerinden 60 gün geçtikten sonra işlemeye başlayacaktır. (2577 s.K. Md.2,10)
İdare, yaptığınız başvuruya 60 gün içerisinde cevap verdiği halde cevabın kabul veya red anlamını taşıyacak açıklıkta olmadığı hallerde, doğrudan dava açabilir veya idarenin işlemi tamamlaması için bekleyebilirsiniz. Bekleme süresi 6 ayı geçemez. 6 aylık süre tamamlandıktan sonra 60 gün içinde dava açmazsanız dava açma hakkınızı kaybedersiniz. (2577 s.K. Md.10)
Adresiniz bulunamadığı için ilan yoluyla tebligat yapılmış olabilir. Son ilan tarihinden sonra 15 gün içerisinde dava açmanız gerekir. İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresi ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar. Bu durumun aleyhinizde sonuçlar doğurmasını önlemek için adres bilgilerinizi mutlaka nüfus müdürlüklerine bildiriniz. (2577 s.K. Md.7)
İdari eylemlerden dolayı hakları ihlal edilen kişilerin dava açmadan önce ilgili idareye başvurmaları ve idareden ön karar almaları gerekir. Aksi halde mahkeme tarafından dava dilekçesinin ilgili mercie tevdiine karar verilir. (2577 s.K. Md.15)
İdari yargı mercilerine verilecek dava dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunmalıdır. Aksi halde dava dilekçenizin reddine karar verilebilir. (2577 s.K. Md.3)
a. Davanızın konusu
b. Davayı açma nedeniniz
c. Talebiniz (dava sonucu elde etmek istediğiniz sonuç)
d. Yasal dayanaklarınız
e. Delilleriniz:
i. Dilekçeniz arkasına delil listesi ekleyerek tüm delillerinizi sıra ile yazınız
ii. Elinizde olan delilleri dilekçeniz ekinde sıra numarası vererek sununuz
iii. Elinizde olmayan delillerin nereden temin edileceğini açık şekilde yazınız
f. Dava konusu işlemin tarafınıza yazılı bildirim tarihi
g. Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının türü ve yılı tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası
h. Varsa dava konusu ile ilgili içtihatlar (önceki kesinleşmiş mahkeme kararlarından örnekler)
Dava Dilekçesi davada en önemli araçtır. Gereğinden uzun yazılması, gereksiz ayrıntılara boğulması, çok eski olayların anlatılması davanıza zarar verebilir. Aynı şekilde gereğinden kısa yazılmış, önemli hukuki noktaları atlanmış bir dilekçe de davanıza zarar verebilir. Bu nedenle dilekçenizin özenle hazırlanmasını sağlamak sizin sorumluluğunuzdur. Dilekçe karşı tarafın sayısından bir fazla olacak şekilde düzenlenir ve verilir. (2577 s.K. Md.3)
Avukat tutmak zorunlu değildir. Herkes kendisini ilgilendiren konularda dava açmak hakkına sahiptir. Ancak dava açmanın ciddi sonuçlar doğurabileceğini göz önünde tutmanız gerekir. Ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılmış ise otuzgün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçeler reddilir. Mali durumunuz avukat tutmaya uygun değilse bulunduğunuz il Barosuna başvurarak “Adli Yardım” kapsamında ücret ödemeksizin avukat atanmasını talep etme hakkına sahip olduğunuzu unutmayınız. Adli yardımla ilgili usul ve esaslara 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanununda yer verilmiştir. (2577 s.K. Md.15)
Yukarıda maddeler halinde sayılan hususları içeren dilekçe ile ilgili mahkemeye başvurulur. Yatırmanız gereken harç tutarını ve vermeniz gereken posta giderini Mahkeme görevlileri hesaplayıp size bildirirler. Harcı yatırdığınıza dair makbuzu ve gereken tutarda posta pulunu dilekçeniz ile birlikte teslim ettiğinizde davanız açılmıştır. Size teslim edilecek belgede davanızın görüleceği mahkeme ve davanıza ait “esas numarası” bulunur. Artık tüm işlemler o mahkeme ve belirtilen “esas numarası” ile yapılır. (2577 s.K. Md.6)
Mahkeme sizinle posta aracılığı ile iletişim kurar. Bu nedenle adres değişikliğinde yeni adresinizi bir dilekçe ile mahkemeye vermeniz gereklidir. Adreste bulunamadığınız takdirde mahkemenin olası taleplerinden haberdar olamayabilirsiniz ve bu talepleri yerine getirmeniz mümkün olmayabilir. Bilinen en son adresin tebligata elverişli olmadığının anlaşılması veya tebligat yapılamaması halinde, adres kayıt sisteminde bulunan yerleşim yeri adresinize, bilinen en son adres olarak tebligat yapılır. Bu adreste hiç oturmamış olsanız veya adresten ayrılmış olsanız bile, tebliğ memuru tebliğ edilecek evrakı, o yerin muhtarı veya ihtiyar heyeti azasından birine veyahut zabıta amir veya memurlarına imza karşılığında teslim eder. Ayrıca teslim edilen yerin adresini ihbarnameye yazarak, bu ihbarnameyi gösterilen adresteki binanın kapısına yapıştırır. Kapıya yapıştırma tarihi tebliğ tarihi sayılır. (2577 s.K. Md.26)
Bir hakkınızın ihlal edildiğini düşünerek idare mahkemesine dava açtığınızda idarenin o işlemi durmaz. Bunu mahkemeden ayrıca talep etmeniz gerekir. Mahkeme idarenin o işleminin hukuka açıkça aykırı olduğunu ve telafi edilmesi imkânsız zararlar doğuracağını tespit ederse bu sonuçların doğmasını önleyecek bir tedbir olarak “yürütmenin durdurulması” yoluna gider. (2577 s.K. Md.27)
İdarenin dava konusu ettiğiniz işleminin dava sonuçlanıncaya kadar dondurulması anlamına gelir. Örneğin; evinizin yıkılmasına karar verilmişse ve siz bu kararın hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsanız idare mahkemesine başvurarak evinizin yıkılmasına dair kararın iptal edilmesini talep edebilirsiniz. Ancak dava sonuçlanıncaya kadar eviniz çoktan yıkılmış olacağı için davayı kazansanız bile adalet yerine gelmiş olmayacaktır. Bu gibi durumlarda dava açarken “yürütmenin durdurulmasını” talep etmeniz gerekir. Dilekçenizin konu kısmına ve talep kısmına mutlaka “yürütmenin durdurulması taleplidir” ibaresini koymanız gerekir. (2577 s.K. Md.27)
3.Sonuç
Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, İdare mahkemeleri ve Vergi mahkemelerinin görevine giren uyuşmazlıkların çözümü ile ilgili durumlar 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda gösterilen usullere göre yerine getirildiğinden, söz konusu uyuşmazlıklar hakkında gerekli bilgiler de bu kanunda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Bu itibarla İdari davalarla ilgili bilinmesi gereken temel hukuki bilgiler, takip edilen ihtilaflarda büyük önem taşımaktadırlar. Bu nedenle idari davanın nasıl açılması gerektiği, dilekçelerin nasıl hazırlanacağı, başvurunun neredeki mahkemeye yapılacağı, dava açma süreleri ve benzeri konularda idari davalar hakkında sıkça sorulan sorular cevaplanması gereken konulardır.
Gülay İŞERİ YILMAZ
Gelir Uzmanı
Kaynaklar
- 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu
- 2575 sayılı Danıştay kanunu
- 2576 Sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkındaki Kanun
- Adalet Bakanlığı, İdari Davaların Açılması Broşürü, <http://myd.adalet.gov.tr> (E.T: 04.12.2014)
