Avukatlık Yasası değişikliği meslek örgütlerimizin ne kadar gündemindedir bilmiyoruz ancak Türkiye Barolar Birliği’nin çalışma metni açıklandığında baro organlarının nispi temsil yöntemi ile seçilmesi konusu yeniden koşulur gibi oldu.
Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası’nda bu doğrultuda yapılan değişiklik aynı yöntemin barolarda da uygulanmasını isteyenleri cesaretlendiriyor.
Umarım böyle bir düzenlemeSerbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası’nda yapıldığı gibi üzerinde tartışılmadan bir oldu bittiye getirilmez. Ben, gene durumdan vazife çıkararak, bu konu ciddi olarak gündeme geldiğinde en azından farklı bir görüş olarak belki dikkate alınır ümidi ile görüşlerimi bildirmek istiyorum
Önce böyle bir değişiklik arayışına neden girildiği sorusunu yanıtlamak gerekir.
Herhalde öncelikli nedenin, genelde meslek kuruluşlarının ve özellikle de baroların muhalif tavrından siyasi iktidarın duyduğu rahatsızlık olduğunu kimse inkar edemez. Böyle bir arayış sürecini de Cumhurbaşkanı’nın Devlet Denetleme Kurulu’na hazırlattırdığı, Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları Hakkındaki Araştırma ve İnceleme Raporunda belirtilen; "Devletin idari ve mali denetim yetkisinin merkezi idare kuruluşlarınca öngörüldüğü şekliyle kullanılmaması ve meslek kuruluşlarının da kendilerine tanınan idari ve mali özerkliği sınırsız bir bağımsızlık olarak algılayarak ideolojik/politik organizasyonlar gibi hareket etmeleri kamuoyu ve meslek mensupları tarafından da eleştirilmektedir." görüşü ve yeni bir örgütsel tasarım gerektiği önerisi başlatmıştır.
Oysa, “siyaset” yapıldığı, “ideolojik” davranıldığı eleştirileri karşısında ortak bir kabule ulaşmak kolay değildir. Bugün tüm meslek kuruluşları yöneticileri için karşıtları tarafından bu eleştiri yapılmaktadır. İşbaşındaki yönetim hangi görüşte olursa olsun bu tür eleştirilerden kurtulamamaktadır. Meslek kuruluşu, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu gibi genel bir tanımlama içinde değerlendirilen bu kuruluşların demokrasinin gelişip yerleşmesinde ve katılımın genişlemesindeki katkıları kabul ediliyor ise siyasi iktidarla uyum içinde olmalarını beklemek ne kadar anlamlıdır. Yapılması gereken, profesyonel mesleğin sosyolojik koşullarından biri olan meslek örgütünün kendi alanındaki sorunları özgürce dile getirmesine olanak tanımaktır.
Bu girişten sonra serbest muhasebeci, mali müşavir ve yeminli mali müşavir meslek örgütündeki uygulamayı değerlendirmek ve yasa değişikliği ile getirilen sistemi anlamak gerekecektir. Öncelikle belirtmem gereken görüşebildiğimiz ve de yazılarını takip edebildiğimiz meslek mensuplarının genelde yeni sistemden yakındıklarıdır. (1) Unutulmaması gereken en önemli nokta bu sistemde başkan seçiminin iki dereceli olduğudur. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Yasası’nın düzenlediği seçim sistemini şöylece özetleyebiliriz:
- Başkan seçimi iki derecelidir, önce kurul seçilmekte sonra kurul kendi içinden başkanı seçmektedir.
- Bağımsız ya da grup listelerinden aday olunabilmektedir.
- Gruplar seçimlere belirledikleri grup isimleri ile katılmaktadır.
- Organlar için ayrı ayrı oy pusulası düzenleniyor.
- Oy pusulalarında gruplardan aday olanlar grup isimi altında listeleniyor.
- Bağımsız adaylar da aynı oy pusulasında yer alıyor.
- Grup isimlerinin ve bağımsız adayların isimlerinin yanında kare şeklinde işaret kutuları oluyor ve oylar bu kutular işaretlenerek kullanılıyor.
- Sadece bir grup ismi ya da bir bağımsız aday ismi karşısındaki kutu işaretlenerek oy kullanılabiliyor.
- Çıkarılan üye sayısı, grupların aldığı oyların önce bire, sonra ikiye ve seçilecek üye sayısına kadar bölünerek bağımsız adayların aldığı oylarla birlikte sıralanması ile belirleniyor.
Serbest muhasebeci, mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerin meslek odalarında pek de memnun olmadan uyguladıkları seçim sistemi ana hatları ile bu. (2)
Şimdi bu sistemini barolarımızın geleneklerini ve işleyişini de dikkate alarak değerlendirmeden önce bugün uyguladığımız seçim sistemini hatırlayalım:
- Baro başkanını tek dereceli olarak seçiyoruz. “Baro Başkanı”nın bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de kabul edilen önemi ve yasamızdaki görev ve sorumlulukları da bunu gerektiriyor. Meslektaşlarımız da tercih ettikleri başkan adayını oyları ile doğrudan destekliyorlar. Yönetim kurulu üyelerinin tümünün baro başkanı olabileceği bir belirsizliğe oy kullanmıyorlar.
- Üye sayısı çok fazla olan barolarımızın kongreleri dışında genel uygulama, başkanlık divanına başvuran adayların ilan edilmesi ve oy pusulasına bu adaylardan tercih edilenlerin yeter sayıda yazılması şeklinde oluyor ve sonuçta oluşan kurullar büyük ölçüde baronun ortalamasına uyuyor. Bu, adı konulmamış “çarşaf liste” uygulamasıdır ve çok başarılı sonuçlar vermiştir. Örneğin üyesi olduğum Tekirdağ Barosu genel kurullarında hep bu yöntem uygulanır ve farklı görüşten meslektaşlarımızın oluşturduğu kurullar uyum içinde çalışır.
- Gruplar halinde ayrışmanın derinleşmesi ve grup listeleri ile seçime girilmesi ise üye sayısı fazla barolarımızdaki uygulamadır. Nispi temsili önerenlerin eleştirdiklerini ve engellenmeye çalıştıklarını iddia ettikleri de da bu ayrışma. (3) Ancak bu sakıncayı gidermenin yolu, gruplaşmaları resmileştirip çalışamayacak kurullar oluşturmak değildir. Barolarda ayrışmanın zeminini oluşturan üye sayısının çok hızlı artışını düzenlemek ve üye sayısının belirli bir sınırı aşmasından sonra yeni baro kurulmasına olanak tanımaktır. Bugün genel kurullarımız asıl çoğunluk olmadan ve ilan edilen ikinci günün çoğunluğunu zar zor sağlayarak toplanabiliyor. Fakat seçim günü oy kullananlar ilk günkü oturuma katılanlardan çok fazla oluyor. (4)
Bu hatırlatmadan sonra serbest muhasebeci, mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerin uyguladıkları sistemin barolarımızda uygulanması durumunda olabilecekleri ve eleştirilerimi belirtebilirim:
- Tüm adayların önceden belirlenip bağımsız adayların da yazıldığı oy pusulalarının basılması gerekecek,
- Seçilecek üye sayısının yarısından bir fazlasının yazılmış olması oy pusulasının geçerlik koşulu olduğuna göre, bağımsız adaylara oy verildiğinde, seçmen en az kaç bağımsız aday işaretleyecek, yeterli sayıda bağımsız aday yoksa örneğin sadece bir bağımsız aday varsa ona verilecek oy geçerli olacak mı?
- Bu sistemde grup var ama başkanı yok.
- Başkan seçiminin iki dereceli olması mesleğimiz ve barolar için ne kadar uygun?
- Bağımsız adayın gruplardan fazla oy alması durumunda yönetim kurulu içinden baro başkanı seçilirken konumu ne olacaktır?
- Yasada grup tanımı yok örneğin grup en az kaç kişi olacak, her “Grup kurdum.” diyen seçime girebilecek mi?
- Grup listesinde en az kaç aday olmalı?
- Sistem, gruplaşıp ayrışmayı teşvik ediyor ve grupları açığa çıkarıp tescil etmeyi hedefliyor.
- Bir başka hedef de “baro başkanlığı” kurumunu güçsüzleştirmek. Baro başkanı seçimini iki dereceli yaparak bu sağlanacağı gibi her grubun baro başkanı adayı olacağı için yönetim kuruluna giren grup sayısı kadar yönetim içinde potansiyel baro başkanı olacak.
“Nispi temsil” olarak adlandırılan bu sistemi destekleyen meslektaşlarımız milletvekili seçimindeki nispi temsili emsal gösteriyorlar oysa elma ile armut kadar bile ilgisi yok. İlgisi olabilmesi için nispi temsilin sadece yasamada değil yürütmede yani hükümette de uygulanması gerekir. Milletvekili seçiminde hedeflenen, tüm seçmenin oylarının yasama organında temsil edilmesidir. Parlamentoya yansıyan nispi temsil neden yürütme organına da yansımıyor, yansıyamaz, çünkü bütün partiler hükümette olursa muhalefeti kim yapacak?
Barolarımızın hazırladığı yasa değişikliği önerileri içinde görebildiğim Bursa Barosu’nun nispi temsili destekleyen önerisidir.(5) Ancak bu öneri sadece 90 ıncı madde değişikliği ile yetinerek nispi temsili düzenliyor, seçimlere ilişkin ek madde 3 de değişiklik önermiyor ve baro başkanının seçiminde tek dereceli sistemi koruyor.
Sonuç :
Seçimle göreve gelen kurulların, özellikle yönetim kurullarının nispi temsil ile oluşturulmasının faydadan çok zararı olacağına inanıyorum. Bu yöntemin demokrasi ile de ilgisi yoktur. Demokraside olması gereken, seçme ve seçilme hakkının düzenli işletmek ve karar organında farklı görüşlerin yer almasını sağlamaktır. Bunu gerçekleştirecek olan çarşaf listedir. Yürütme organında nispi temsil ise tescilli grupların kargaşası ve verimsizliği demektir.
Savunma mesleğinin örgütlenmesinde sorun olduğunu düşünüyorsak ki öyledir, yapılması gereken sayısal büyümeyi kontrol altına almak, avukat sayısı belirli bir sınırı aşan bölgelerde yeni baro kurulmasına olanak tanımaktır. Bu uygun görülmez ise üye sayısı fazla baroların genel kurullarını toplamadaki zorluklarını dikkate alarak, genel kurulların tüm üyelerle değil de delege tespiti sürecinde seçilecek delegelerle toplanmasını sağlayacak düzenleme yapılmalı ve çarşaf liste zorunlu olmalıdır.17.6.2012
(1)http://forum.bursa-smmmo.org.tr/viewtopic.php?f=13&t=2410 http://www.muhasebenet.net/makale_ibrahim%20balcioglu%20smmm_%20smmm%20kanununda%20grup%20kavrami.html
(2) SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK KANUNU’nun ilgili maddeleri
Kanun Numarası: 3568
ODALARIN ORGANLARI
Madde 17 - Odaların organları aşağıda gösterilmiştir.
a) Genel Kurul,
b) Yönetim Kurulu,
c) Disiplin Kurulu,
d) Denetleme Kurulu.
ODA YÖNETİM KURULUNUN TEŞEKKÜLÜ
Madde 21 - Yönetim Kurulu, Genel Kurulca kendi üyeleri arasından üç yıl için seçilen, üye sayısı binin altında olan odalarda beş asıl ve beş yedek, üye sayısı bin ilâ beşbin arasında olan odalarda yedi asıl ve yedi yedek, üye sayısı beşbini aşan odalarda ise dokuz asıl ve dokuz yedek üyeden oluşur.
Yönetim Kurulu kendi üyeleri arasında gizli oyla bir başkan, bir başkan yardımcısı, bir muhasip ile oda sekreterini seçer.
Odanın hukuki temsilcisi Yönetim Kurulu Başkanıdır.
Yönetim Kurulu asıl üyeleri arasında boşalma olursa yedeklerden sırasıyla en fazla oy alanlar getirilirler. Yeni üye ilk toplantıya çağırılır.
Yönetim Kurulunun toplu olarak görevinden ayrılması veya asıl üye sayısının yarıdan aşağıya düşmesi ve yedeklerinin de kalmaması halinde Oda, genel kurulu, oda denetçileri veya Maliye Bakanı tarafından olağanüstü toplantıya çağırılır ve düşen kurulların görev süresini tamamlamak üzere seçimler yapılır.
BİRLİĞİN ORGANLARI
Madde 31 - Birliğin organları aşağıda gösterilmiştir.
a) Genel Kurul,
b) Yönetim Kurulu,
c) Disiplin Kurulu,
d) Denetleme Kurulu.
BİRLİK YÖNETİM KURULU
Madde 35 - (Değişik fıkra: 10/07/2008 - 5786 S.K./12. md.) Birlik Yönetim Kurulu, kayıtlı olduğu meslek odasında en az üç yıl kıdemli olup serbest veya bir işyerine bağlı olarak bu Kanun hükümlerine göre fiilen mesleki faaliyette bulunan Birlik Genel Kurulu üyeleri arasından üç yıl için seçilen dokuz asıl ve dokuz yedek üyeden oluşur. Yönetim Kurulu üyelerinden beşinin yeminli mali müşavir olması zorunludur. Üst üste iki seçim döneminde iki defa Birlik Yönetim Kurulu başkanlığına seçilmiş olanlar, aradan iki seçim dönemi geçmedikçe Yönetim Kurulu üyeliğine seçilemezler.
Birlik Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri, Kanunun seçilmeye ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla , Genel Kurul toplantılarına katılma ve oy kullanma hakkına sahiptirler.
Yönetim Kurulu kendi üyeleri arasından bir başkan, bir genel sekreter ile bir muhasip seçer. Yönetim Kurulu Başkanı en az beş yıl süreyle yeminli mali müşavirlik yapmış olanlar arasından seçilir. Başkanın Bulunmadığı hallerde Başkanın tevkil edeceği kişi Başkanlık yapar.
Birliğin hukuki temsilcisi Yönetim Kurulu Başkanıdır.
Yönetim Kurulu asıl üyeleri arasında boşalma olursa yedeklerden sırasıyla en fazla oy alanlar getirilir. Yeni üye ilk toplantıya çağırılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
ODA VE BİRLİK ORGANLARININ SEÇİM ESASLARI
Madde 40 - Odaların ve birliğin organ seçimleri gizli oyla yapılır ve seçim işlemleri aşağıdaki esaslara göre yargı gözetimi altında gerçekleştirilir.
Seçim yapılacak Genel Kurul toplantısından en az 15 gün önce oda ve birlik seçimleri için üyeleri belirleyen liste, toplantının gündemi, yeri, günü, saati ile çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya dair hususları belirten bir yazıyla birlikte üç nüsha olarak o yer ilçe seçim kurulu başkanına tevdi edilir. Bir yerde birden fazla ilçe seçim kurulu bulunduğu takdirde görevli ilçe seçim kurulu, Yüksek Seçim Kurulunca belirlenir. Toplantı tarihlerinin, gündemde yer alan diğer konular gözönünde bulundurularak, görüşmelerin, bir cumartesi günü akşamına kadar sonuçlanmasını ve seçimlerin ertesi günü olan pazar gününün dokuz - onyedi saatleri arasında yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenmesi zorunludur.
Hakim, gerektiğinde ilgili kayıt ve belgeleri de getirtip incelemek suretiyle varsa noksanları tamamlattırdıktan sonra seçime katılacak üyeleri belirleyen liste ile yukarıdaki fıkrada belirtilen diğer hususları onaylar. Onaylanan liste ile toplantıya ait diğer hususlar oda ve birlik ilan yerlerinde asılmak suretiyle üç gün süre ile ilan edilir.
İlan süresi içinde listeye yapılacak itirazlar hakim tarafından incelenir ve en geç iki gün içinde kesin karara bağlanır.
Bu suretle kesinleşen listeler ile toplantıya ait diğer hususlar onaylanarak ilgili oda veya birliğe gönderilir.
Hakim, kamu görevlileri veya aday olmayan üyeler arasından bir başkan ile iki üyeden oluşan bir seçim sandık kurulu tayin eder. Aynı şekilde ayrıca üç yedek üye de belirler. Seçim sandık kurulu başkanının yokluğunda kurula en yaşlı üye başkanlık eder.
Seçim sandık kurulu, seçimlerin kanunun öngördüğü esaslara göre yürütülmesi, yönetimi ve oyların tasnifi ile görevli olup bu görevleri seçim ve tasnif işleri bitinceye kadar aralıksız olarak devam eder.
Dörtyüz kişiden fazla üye bulunması halinde her dörtyüz kişi için bir oy sandığı bulunur ve her seçim sandığı için ayrı bir kurul oluşturulur. Seçimlerde kullanılacak araç ve gereçler ilçe seçim kurulundan sağlanır ve sandıkların konacağı yerler hakim tarafından belirlenir.
(Ek fıkra: 10/07/2008 - 5786 S.K./15. md.) Seçimlerde, üyeler bağımsız aday olabilecekleri gibi, aralarında oluşturacakları grupların listelerinden de aday olabilirler. Kurul üyelikleri ve Birlik Genel Kurul temsilcilikleri için ayrı oy pusulaları oluşturulur. Oy pusulalarında, grup listelerinden aday olanlar ilgili grup ismi altında, bağımsız adaylar ise ayrıca listelenir. Oy pusulaları, hangi kurul üyeliği için hangi grup ya da bağımsız adaya oy verileceğini gösterecek şekilde hazırlanır, grup isimlerinin ve bağımsız adayların adları yanına işaret konacak kare şeklinde kutulara yer verilmek suretiyle çoğaltılır, ilçe seçim kurulu mührü ile mühürlendikten sonra kullanılır. Oylar pusulada yer alan grup ya da bağımsız adayların ismi yanındaki kutu işaretlenmek suretiyle kullanılır. Oy verme işlemi, gizli oy açık tasnif esaslarına göre yapılır. Üye listesinde adı yazılı bulunmayan meslek mensubu oy kullanamaz. Oylar, oy verenin kimliğini resmi kuruluşlarca verilen belgeyle ispat etmesinden ve listedeki isminin karşısındaki yeri imzalamasından sonra kullanılır. Oylar, üzerinde ilçe seçim kurulu mührü bulunan ve oy verme sırasında sandık kurulu başkanı tarafından verilecek zarflara konulmak suretiyle kullanılır. Mühürsüz oy pusulası ve zarfla kullanılan oylar geçersiz sayılır.
(Ek fıkra: 10/07/2008 - 5786 S.K./15. md.) Seçime katılan grupların ve bağımsız adayların adları alt alta ve aldıkları geçerli oy hizalarına yazılır. Grupların oy sayıları, önce bire, sonra ikiye, sonra üçe şeklinde devam edilmek suretiyle, yedekler dahil o kurulun çıkaracağı üye ve Birlik Genel Kurul temsilcisi sayısına ulaşıncaya kadar bölünür. Elde edilen paylar ile bağımsız adayların aldıkları oylar ayrım yapılmaksızın en büyükten en küçüğe doğru sıralanır. Kurul asil ve yedek üyelikleri ile Birlik Genel Kurul asil ve yedek temsilcilikleri, gruplara ve bağımsız adaylara rakamların büyüklük sırasına göre tahsis olunur. Son kalan üye veya temsilcilik için oyların eşit olması halinde, bunlar arasında ad çekilmek suretiyle tahsis yapılır. Kurul üyeliği ve Birlik Genel Kurulu temsilciliklerinin gruplara tahsisi oy pusulasında yer verilen sıralamaya göre yapılır.
(Ek fıkra: 10/07/2008 - 5786 S.K./15. md.) Üyeler, oda veya birlik yönetim, denetleme ve disiplin kurullarından sadece birinde görev alabilirler.
Seçim süresinin sonunda seçim sonuçları tutanakla tespit edilip seçim sandık kurulu başkan ve üyeleri tarafından imzalanır. Birden fazla sandık bulunması halinde tutanaklar, hakim tarafından birleştirilir. Tutanakların birer örneği seçim yerinde asılmak suretiyle geçici seçim sonuçları ilan edilir. Kullanılan oylar ve diğer belgeler tutanağın bir örneği ile birlikte üç ay süreyle saklanmak üzere ilçe seçim kurulu başkanlığına tevdi edilir.
Seçimin devamı sırasında yapılan işlemler ile tutanakların düzenlenmesinden itibaren iki gün içinde seçim sonuçlarına yapılacak itirazlar, hakim tarafından aynı gün incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. İtiraz süresinin geçmesi ve itirazların karara bağlanmasından hemen sonra hakim yukarıdaki hükümlere göre kesin sonuçları ilan eder ve ilgili oda ile birliğe bildirir.
(Mülga fıkra: 10/07/2008 - 5786 S.K./15. md.)
Hakim, seçim sonuçlarını etkileyecek ölçüde bir usulsüzlük veya kanuna aykırı uygulama sebebiyle seçimlerin iptaline karar verdiği takdirde, süresi bir aydan az ve iki aydan fazla olmamak üzere seçimin yenileneceği pazar gününü tespit ederek oda ve birliğe bildirir. Belirlenen günde yalnız seçim yapılır ve seçim işlemleri bu madde ile kanunun öngördüğü diğer hükümlere uygun olarak yürütülür.
İlçe seçim kurulu başkanı hakime ve seçim sandık kurulu başkanı ile üyelerine, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunda belirtilen esaslara göre ücret ödenir. Bu ücret ve diğer seçim giderleri birlik ve ilgili odaların bütçelerinden karşılanır.
Seçimler sırasında sandık kurulu başkan ve üyelerine karşı işlenen suçlar, kamu görevlilerine * karşı işlenmiş gibi cezalandırılır.
Seçimlerin düzen içerisinde ve sağlıklı biçimde yürütülmesi amacıyla hakimin ve sandık kurulunun aldığı tedbirlere uymayanlara eylemin ağırlığına göre bu Kanunda yazılı disiplin cezaları verilir.
(3)http://www.inisiyatif.net/document/105_2010.pdf
http://tech.dir.groups.yahoo.com/group/hukukcularyonetim/message/517
Av.Nejat Kazan/gencbaro.org
(4) http://www.gurselertufan.av.tr/makaleoku.aspx?id=45
http://www.yeniyaklasimlar.org/m.aspx?id=190
(5) http://www.bursabarosu.org.tr/index1.php
