T24 Ekonomi
Sabancı Üniversitesi Finans Kürsü Başkanı Prof. Dr. Özgür Demirtaş, bütün dünyanın gündeminde akıbeti, riskleri, imkânları tartışılan, Türkiye'de de alım-satım işlemlerinde kullanılmaması yönünde düzenleme konu olan kripto paraların geçmişi, bugünü ve geleceği üzerine kapsamlı bir değerlendirme yaptı. Demirtaş, dünyada 9 binin üzerinde kripto para bulunduğunu, bunların yüzde 90'ına yakınının batacağını, ancak gelinen noktanın, 'internet gibi bir devrim' olduğunu vurguladı.
Blok zincirleriyle (blockchain) dünyaya yayılan kripto paralarla merkeziyetsiz borsalar ve merkeziyetsiz finans yapılanmaları oluştuğuna işaret eden Demirtaş, devletlerin kripto varlıklardan vergi almasının doğal olduğunu, ancak 'fahiş vergi oranlarının paranın kaçmasına neden olacağını' anlattı. Türkiye'nin kripto paralar konusundaki fırsatı değerlendirmesi gerektiğinin altını çizen Prof. Demirtaş, söz konusu değerlendirmeleri; 19 Nisan'da Fatih Altaylı'nın Habertürk'te sunduğu Teke Tek programına bağlanarak yaptı. Kripto paralar konusunda yoğun ilgi gören Demirtaş'ın konuşmasının deşifresini, T24 okurlarına -bazı tekrarlar dışında- aynen sunuyoruz.
Fatih Altaylı: Hocam hos?geldiniz, sonunda sizi Teke Tek'e getirebildik. Ekonomi konusunda gelmediniz ama; kripto paralar konusuna geldiniz. Buyrun sizi dinliyoruz. ''Bir s?eyler so?yleyeceg?im'' dediniz. Ben size karıs?mıyorum… Özgür Demirtaş: Sizin c?ok net sorularınız var. 'Bitcoin'in arkasında ne var, arkasında bir s?ey olmayan para birimine gu?venilir mi, c?ok fazla elektrik harcamıyor mu bu, bunu en fazla kullanan u?lkeler hangileri, neden o u?lkeler bunu kullanıyor, ne gibi regu?lasyonlar getirilirse iyi olur, birc?ok proje var, her birini birbirinden ayıran o?zellikler nelerdir' gibi sorularınız var; ki bunlar c?ok fundamental, yani c?ok temel sorular, c?ok da o?nemli sorular, 100 kis?iden 99'u ic?in kesinlikle yanıtlanması gereken sorular.
Biz tamamıyla aras?tırma nedenli girdik bu is?e ve ne zaman girdik, 2016-2017 yıllarında. C?u?nku? bu mining teknolojisini merak ediyorduk birincisi, bir de finansla birebir alakalı oldug?u ic?in buradan bir akademik yayın c?ıkarabilir miyiz, diye bakıyorduk. Ama; sonra benim ic?in hikâye c?ok farklı bir s?ekilde evrildi.
Bakınız, s?u anda du?nyada 9 binin u?zerinde token ve coin var. O?ncelikle size s?unu so?yleyeyim, bu bir devrim. İnternet nasıl bir devrimse, bu da aynen onun gibi bir devrim, ancak 9 bin tane coin ic?inde, tokeni ic?erisinde yüzde 90'a yakını da batacaktır. Bunu da net bir s?ekilde so?yleyeyim.
Bunların batacak olmasının nedenleri bas?ka, geri kalan bazılarının son derece promising, yani gelecek vaat edici olmasının nedenleri bas?ka, toplamda bu teknolojinin bir devrim olmasının nedeni bas?ka.
Tane tane so?yleyeyim s?imdi; birincisi, biliyorsunuz devletlerin, üç tane go?revi vardır, yani du?nyada u?lke sayısı kadar devlet var. Bu devletlerden bizim istedig?imiz s?udur; 1- Sosyal devlet ol, yani fakir bırakma u?lkende, vergi topla, topladıg?ın vergilerle eg?itim, sag?lık yap. 2- Beni gu?vende hissettir. Ben vergi veriyorum, ic? du?s?manlara, dıs? du?s?manlara kars?ı beni gu?vende hissettir polis ve askerle. 3- Onaylama is?lemlerini gerc?ekles?tir. Ben araba alıp satarsam, ev alıp satarsam tapu kadastrodan, evlenirsem / bos?anırsam, davam olursa belge onayla devlet olarak.
Üç tane isteg?imiz var bizim devletten. S?imdi bakın c?ok net soru-cevaplar. Bizim kendi devletimizde bahsetmeyelim so?z meclisten dıs?arı olsun. Du?nyadaki bilmem kac? devlet ic?in ey sekiz milyar insan, bu üç go?revden devletler hangisini ne kadar iyi yapıyor?
Bir; sekiz milyar insana soralım, kardes?im du?nyada fakirlik bitti mi, bitmedi. Demek ki devletler bu go?revi yapamıyor.
İki; kardes?im kendinizi gu?vende hissediyor musunuz? Vallahi sekiz milyar insandan, 7,7 milyarı kendini gu?vende falan hissetmiyordur. Amerikalılar da dahil. E bu da gitti. Geriye kaldı tek bir go?rev. Kardes?im onaylama yap. Yani ben O?zgu?r olarak, Fatih Bey'ye araba satacaksam, notere gidiyoruz. Noter aracılıg?ı ile onaylama yap. Fatih Bey bana ev satacaksa Tapu Kadastro'ya gidiyoruz. Onaylama yap. Efendim Ays?e, Mehmet ile evlenecekse evlendirme dairesine gidiyoruz. Onaylama yap. Yani bari bunları yap, diyoruz biz devlete. Ancak orada da mutlu mu insanlar? Orada da deg?il. Bir su?ru? hata, bir su?ru? yanlıs?lık, bir su?ru? yolsuzluk; o?zellikle Ortadog?u u?lkelerinde, Afrika u?lkelerinde ve gelis?mekte olan u?lkelerde.
Üç tane go?revi var, üçünde de batmıs? bu devletler. S?imdi blockchain diyor ki; o ilk ikisine bir s?ey yapamam. Gu?venlik askerle alakalı. Efendim sosyal devlet bambas?ka bir konuyla alakalı, ama diyor ben bu onaylama, yani authentication is?lemini halledebilirim, diyor. O?yle bir hallederim ki diyor, insan hatası olmaz, yolsuzluk, dolandırıcılık olmaz, diyor. O yu?zden blockchain bir devrim. Yaptıg?ı s?ey de s?u; s?imdi ben diyelim ki Fatih Bey'e bir araba satacag?ım, notere gidiyorum. Fatih Bey'e diyor ki noter:
'Bu model arabayı bu yıldaki model arabayı, bu renkteki arabayı, bu s?ase numaralı arabayı O?zgu?r Demirtas?'tan almayı kabul ediyor musun?'
'Ediyorum' derse Fatih Bey, biz paraları deg?is?iyoruz. Bir de notere harc? veriyoruz. Ev satacaksak tapuya gidiyoruz, Tapu Kadastro vergisini veriyoruz. Niye verdik biz notere harc?? Veya Tapu Kadastro'ya?
Veya O?zgu?r, Fatih Bey'e 70 lira para go?nderecek bankadan, bankaya gidiyor. O?zgu?r, O?zgu?r mu? diye bakıyor banka. O?zgu?r, O?zgu?r. I?s?te kimlik numarası vs. Veya online giriyorsunuz s?ifre dog?ru mu? O?zgu?r'u?n hesabında Fatih Bey'e go?nderecek 70 lira var mı, yok mu diye bakıyor banka. Sonra Fatih Bey, Fatih Bey mi diye bakıyor. Sonra Fatih Bey'in IBAN numarası gerc?ekten Fatih Bey'e mi ait diye bakıyor. Her s?ey okeyse O?zgu?r'u?n hesabından 70 lirayı alıyor, Fatih Bey'in hesabına koyuyor. Ama bu is?lem ic?in O?zgu?r Bey 2 lira veriyor, Fatih Bey de 2 lira veriyor.
Niye biz bu bankaya bu parayı verdik? Niye Tapu Kadastro'ya vergiyi verdik? Niye notere o harcı verdik? Nedeni basit; c?u?nku? bunlar kars?ılıg?ında bu merkezi? otoriteler, bizim is?imizi halletti. S?imdi blockchain diyor ki; bir; insanların birbiri arasındaki bu ilis?ki c?ok yavas?. İki; kayıtlar tek bir yerde tutuluyor; c?ok tehlikeli. Üç; insan denen yaratıg?ın oldug?u yerde dolandırıcılık, yolsuzluk ve yalancılık oluyor.
Üçünü de c?o?zu?yorum ben, diyor. Nasıl c?o?zu?yorum diyor? Burada diyor, bizim niye Tapu Kadastro'ya veya notere ihtiyacımız var? O?zgu?r Bey tapuyu alıp Fatih Bey'e versin, Fatih Bey de bu kabul etsin gitsin. Olmaz, niye, c?u?nku? Fatih bey s?unu bilmiyor; ya bu gerc?ekten 3+1 mi? Balkon dog?ru yerde mi? I?skânı var mı? Metrekare gerc?ekten dog?ru mu? Oturma izni var mı? Onu Tapu Kadastro'da hallediyoruz, o yu?zden oraya gidiyoruz.
Ancak bu?tu?n bu size so?yledig?im sistemler, aslında algoritmaya, yani yazılıma do?ku?lebiliyor. Blockchain de diyor ki, s?o?yle bir is?lem yapacag?ım: 500 milyon tane bilgisayar, buna siz de, ben de dahiliz Fatih Bey, o?zel bilgisayarlar kurabilirsiniz, diyor. Bunlar bo?yle, tanesi 20-30 bin liraya falan yapılabilecek aletler. Grafik kartı dedig?imiz kartlar var. Bilgisayarlarınızı kurun, diyor. Bu bilgisayarlarla elektrik harcıyorsunuz, bir de o bilgisayarı almak ic?in para harcıyorsunuz.
Bu 500 milyon tane bilgisayar internete bag?lanıyor. Diyelim ki, Etherium blockchain'inden bahsedelim, bir su?ru? blockchain var. Bu blockchain'in u?zerinde bir tapu kadastro is?lemi gidecek deg?il mi? O?rneg?in O?zgu?r'u?n ve Fatih Bey'in tapu kadastro is?lemi. Biz buna veya noter is?lemlerine vergi veriyorduk? Ama burada bu olmuyor. 500 milyon bilgisayar aynı anda noter ne yapıyorsa , banka ne yapıyorsa, Tapu Kadastro ne yapıyorsa onu yapıyor, 500 milyon PC onaylamaya c?alıs?ıyor. Nasıl ki banka O?zgu?r, Fatih Bey'ye 70 lira go?nderirken go?nderebilir mi, go?nderemez mi diye bakarken Özgu?r'u?n kimlig?i, IBAN numarası, Fatih Bey'in kimlig?i, IBAN numarası ve Özgu?r'u?n hesabında 70 lira go?nderecek para var mı diye bakıyordu; burada da algoritmalar aracılıg?ıyla bunlara bakıyorlar.
Peki 1 dakika. S?imdi Özgu?r 2 lira, Fatih Bey 2 lira vermis?ti, Fatih Bey 70 lira alsın diye. Ama is?lemi blockchain u?zerinden yaptıg?ımız zaman 2 lira deg?il de 0.0001 lira vererek yapıyoruz. S?imdi oÖzgu?r mutlu; Fatih Bey'e c?ok ucuza parayı go?nderdi. Fatih Bey mutlu; parayı c?ok daha hızlı ve c?ok ucuza aldı. O?zgu?r Bey ve Fatih Bey mutlu da, bu 500 milyon insan, Özgu?r Bey'in ve Fatih Bey'in kara kas?ına kara go?zu?ne mi bu elektrik paralarını harcadı, bu makineleri kurdu?
Hayır. Bunun kars?ılığında o makineler de bizim bu kripto para birimi dedig?imiz parayı kazanıyor. Biz buna kazıma diyoruz. Ancak bu sistem yani proof of world dedig?imiz, yani bir is?lem yaptıg?ınızı kanıtlayarak bunu dog?ruladıg?nız sistem, eski bir sistem. Artık bu hızı bir s?ekilde deg?is?iyor. Bu makineler c?ok bu?yu?k elektrik harcıyorlardı, dog?ru ancak orada s?una bakmak lazım; sevgili Erkin S?ahino?z c?ok dog?ru so?yledi; evet bir bitcoin, bir etherium c?ok fazla elektrik harcıyor c?u?nku? proof of world var, dedi. Bilgisayarlar c?alıs?ıyorlar O?zgu?r ile Fatih'in araba satıs? is?lemi, Tapu Kadastro is?lemi, noter is?lemini halletmeye ama; bir su?ru? elektrik harcanıyor. Ancak bunun kars?ılıg?ında ileride sistemden artıya kalacak; mesela bankalar, noterler, Tapu Kadastro, evlendirme dairelerinin fazladan harcadıg?ı elektrik de yok olacak ama. Haydi diyelim ki o elektrik bu kadar deg?il ama; is?in gu?zel tarafı biz artık bunu eski nesil teknoloji olarak addediyoruz, 'proof of state' dedig?imiz bir s?ey geliyor. 500 milyon bilgisayar aynı anda sisteme bag?lanacag?ı yerde; insanlar ceplerindeki kripto paralarla Özgu?r'ün Fatih Bey'e para go?nderdig?i sıradaki kontrol edilmesi gereken s?eyleri kontrol ediyorlar. Proof of state dıs?ında yepyeni teknolojiler de c?ıkıyor. Uzun lafın kısası, devletin üç go?revinden birini devralmaya adaydır blockchain. O yu?zden de bir devrimdir.
Gelelim kripto paraya. Dedik ki, 9 bin tane s?u anda para birimi var. Bunların birc?og?unun bir problemi c?o?zdu?g?u?nu? biz biliyoruz. Bu arada bitcoinle ilgili birkac? tane s?ehir efsanesi var bir kere. Hemen onları du?zelteyim. 'Kara para aklamak ic?in kullanılıyor…' Birinci s?ehir efsanesi bu. Dog?ru, kesin kullanılıyordur bu arada. Ama; s?imdi ben size s?unu sorayım, bitcoin 2009'da c?ıktı. Yani s?unu mu diyoruz biz, 2009'dan o?nce kara para kullanılmıyor muydu? Kara para aklaması ondan o?nce de kayıt paralarla yapılıyordu. (Bitcoin) çok ku?c?u?k bir porsiyonu, yani bir bas?ka deyis?le, bitcoinden o?nce kâğıt paralarla yapılıyordu dolandırıcılık. Kâğıt para olmadan o?nce altınla yapılıyordu. Altınla yapılmadan o?nce tas?la, kayayla yapılıyordu. S?imdi demek ki bu s?ehir efsanesini yok ettik.
S?imdi ikinci s?ehir efsanesine gelelim:
"Bitcoin ve tu?revleri izlenemiyor…"
Bu tamamıyla yanlıs?. Bal gibi de izlenebiliyor. S?o?yle so?yleyeyim; cu?zdanlar var. Cu?zdanın kime ait oldug?u belli deg?il, ancak; sizin o cu?zdana kripto para koyabilmeniz ic?in kripto parayı bir yerden almıs? olmanız lazım. I?yi de, kripto parayı almıs? olmanız ic?in de kâg?ıt parayı bir borsaya koymanız lazım. S?imdi o cu?zdanların kime ait oldug?u belli deg?il, IBAN'ların kime ait oldug?u belli bankalarda. O cu?zdanların kime ait oldug?u belli deg?il ama bu demek deg?il ki, kime ait oldug?unu bulamayız. Bal gibi de bulabiliriz. Buna dair s?irketler var ABD'de. 5 dakikada bu?tu?n hareketlerinizi sererler o?nu?nu?ze. Yapılacak s?ey s?u; siz bir borsaya kâğıt para go?nderiyorsunuz. Go?nderdig?iniz kâg?ıt para ile kripto para alıyorsunuz. Sonra o kriptoyu da kendi cu?zdanınıza c?ekiyorsunuz. O cu?zdanın size ait olup olmadıg?ını bilmiyorlar, ancak o kriptonun hangi yerden geldig?ini biliyorlar, oradan da kimin onu aldıg?ını biliyorlar. Birc?ok exchange'te de KYC -know your costumer-, yani mu?s?teri bilgileri kayıtlı. O yu?zden burada da bir s?ey yok. Ancak bunun istisnaları var mı, var. Bazı para birimleri var; monero gibi, bazı c?o?zu?mler var, kirli c?o?zu?mler. Tornado cash gibi. Buralarda para aklama hizmeti yapılabilir ama; bunlar c?ok ufak ve adli makamlar bunları c?ok kolay yakalayabilirler.
O yu?zden "Efendim bitcoin kara para aklıyor" s?ehir efsanesidir.
İkincisi "Bu takip edilemez…" de s?ehir efsanesidir.
Gelelim üçüncu?ye, "Ya bununla alıs?veris? yapılmaz ki…" Bir dakika, bitcoinle zaten birc?ok insan alıs?veris? yapılması gerektig?ini du?s?u?nmu?yor. Bitcoin daha c?ok varlıg?ınızı park etme yeridir. C?u?nku? c?ok volatil (oynak) bir s?ey. Volatil bir s?ey oldug?u ic?in s?u anda bir s?ey yapamazsınız ama; bundan 10 yıl sonra ne olur onu bilemiyoruz elbette ki. Bu varlıg?ı park etme yeridir ve bunun bu kadar bu?yu?mesinin ana sebeplerinden biri de du?nya devletlerinin hırsızlıg?a giris?mesidir. Diyeceksiniz ki "Ya O?zgu?r Bey 1 dakika sen ne diyorsun, devletler, hırsızlık falan filan…" So?zu?m meclisten dıs?arı, bu?tu?n du?nya devletleri ic?in bahsediyorum. "Ne demek istiyorsun" diyeceksiniz, anlatayım Fatih Bey. S?imdi sizin cebinizde 100 lira para var diyelim ki. 100 lirayla ne yapabilirsiniz veya 100 dolar? I?s?te Bursa'da gu?zel bir iskender kebap, yanına da bir tane is?te u?zu?m s?urubu içersiniz.
100 liraya bunu yapıyorsunuz, sonra bir s?ey oluyor, ekonomi sıkıs?ıyor. Ekonomi sıkıs?ınca da merkez bankaları bag?ımsız olsun diyoruz ya biz, o da s?ehir efsanesi, o da gitti artık. Politikacılar ne yapıyor? Ekonomide problem var, nasıl c?o?zeceg?iz bu is?i? Politikacının ekonomideki problemi c?o?zmesinin yolu s?u; eg?itim sistemini iyiles?tirecek. Ondan sonra hukuk devletini gu?c?lendirecek. Efendim yargıyı bag?ımsız yapacak, kurumları bag?ımsız yapacak. Politikacı da diyor ki, "Ya kim ug?ras?ır bununla kardes?im?" Diyor ki; "Telefonu ac?, at sen oradan 3 milyar dolar para, 3 milyar dolar para bas."
Sonra ne olacak? Sonra "Bunu sisteme kredi olarak ver, s?o?yle bir ekonomi canlanıversin" diyor. Bakın ne oluyor biliyor musunuz? Fatih Bey'in cebindeki 100 lira yerine, Fatih Bey birden bire bir bakıyor ki 200 lira var. S?imdi ilk tepkisi ne Fatih Bey'in?
Seviniyor. O?zgu?r ne yapıyor? Seviniyor. 100 lira vardı, 200 lira var. "S?imdi ben bir iskender yerine iki porsiyon iskender yiyeceg?im, iki tane de s?erbet ic?eceg?im" diyor. U?stu?ne de tatlı belki. Bakın ilk hafta olay bo?yle gidiyor, ama sadece Fatih ve O?zgu?r Bey'in cebinde 200 lira olmadı ki; bir su?ru? insanın cebine para girdi. Ne oluyor? Yiyemeyenler de iskender yemek istiyor. I?yi de hayvan sayısı sınırlı. O kadar et yok, o kadar et olsa da o kadar iskenderin u?stu?ne do?kecek tereyag?ı yok, ne oluyor? Fiyatlar artmaya bas?lıyor sonra, birden bire siz 200 liranızla ancak 100 liranızla yiyebileceg?iniz kadar iskender yemeye bas?lıyorsunuz. Yani bir s?ey deg?is?miyor sizin ic?in belli bir su?re sonra. Sonra daha ko?tu?su? oluyor, ne oluyor biliyor musunuz? I?skenderin fiyatının 100 liradan 200 liraya c?ıktıg?ını go?renler, Iskender yemeyecekleri varsa da iskender yemeye bas?lıyorlarlar. Niye? C?u?nku? s?imdi yemezlerse hic? yiyemecekler. Talep öne c?ekiliyor, enflasyon artıyor. Yani bir bas?ka deyis?le, devletlerin para basması, aslında Fatih Bey'in ve O?zgu?r'u?n cebinden para c?alma olarak ortaya c?ıkıyor. Alım gu?cu?nu? c?alıyor yani devlet.
Ve bakın, bu hırsızların en bu?yu?g?u? de Amerika Birles?ik Devletleri'nin devleti. S?u anda adamların bastıg?ı para 7,7-7.8 trilyon dolar. Bunu basmaya da devam ediyorlar. Bu bitcoinin, daha dog?rusu satoshi, kim veya kimlerse bunlar, bir kis?i olmayabilir, bunların yazdıg?ı 'White paper'da da ac?ıkc?a belirtiliyor ki, sonraki tartıs?malarda da ac?ıkc?a belirtiliyor ki, 2008 krizinde bu basılan paralar, halka da gitmiyor bu arada, bu?yu?k s?irketlere, bu?yu?k yapılara gidiyor. Buralara giden paralara beraber, halk kendini yalnız hissediyor.
Dolayıysa bitirecek olursak, bu bitcoin ve tu?revlerinin c?ıkmasının nedeni, arzın sabit olmasıdır, arzını kimsenin deg?is?tiremez, Ahmet'in, Mehmet'in, o devletin bas?kanının, s?u devletinin bas?kanının yataktan sag?dan mı kalktı, soldan mı kalktı, ne du?s?u?nu?yor, morali nasıl, onunla bag?lantılı falan deg?ildir. Sahibi de kimse deg?ildir. Zaten gu?cu?nu? de buradan alıyor. Biz tabii alıs?mıs?ız arkasında hep bir gu?c? olsun, arkasında bir gu?c? olmadan olmaz. I?s?te arkasında ABD'den daha bu?yu?k gu?c? olan para birimi var mı, yok. Nu?kleer bomba adamlarda, teknoloji adamlarda, ama bakın ona rag?men bu kadar para basmaya hic? kimse dayanmaz. Bunu so?yleyebilirim.
Fatih Altaylı: S?imdi dediniz ya "Devletin üç temel kuralı vardır, bu go?revlerden bir tanesine talip" diye. O talip oldug?u kesim de sosyal devlet olma ve gu?venlik dıs?ında, onay mekanizması. Peki ama bitcoin veya benzeri kripto paralar, sizin so?yledig?iniz noktada henu?z deg?iller. Devletler ekonominin kontrolu?nu?, daha dog?rusu vatandas?ların cebinden enflasyon yoluyla, para c?alabilme gu?cu?nu? ellerinden kac?ırmamak ic?in bu hizmetlerin tamamını bitcoine devretme konusunda asla istekli olmayacaklardır. Yani, evet bununla ilgili finansal deg?is?-tokus?u belki bitcoinle yapacag?ız ama devlet burada tapu harcı almaktan, tapu is?lemleri yapmaktan artık "Bu bitcoin sistemi ic?erisinde yu?ru?su?n, blockchain u?zerinde yu?ru?su?n" asla demeyecektir. Keza ben, evlilik aktimi blockchainle yapacag?ım, du?nyadaki 10 bin kompitür benim karımla evlendig?imi bilecekler ve bos?anmam da yine 10 bin kompitürle bag?ımsız olacag?ı ic?in biraz zor olabilir ama buraları yapmayacaklar. Yapılmadıg?ı zaman is?in bir ayag?ı eksik kalıyor ve devletler de ellerindeki bu paradan kaynaklanan para basma ve paranın deg?eriyle oynayabilme yetkisini ellerinden kac?ırmak istemedikleri ic?in bu bitcoinlere kars?ı asla ve asla yapıcı ya da bunlarla ortaklas?a yeni bir sistem arayıs?ına girmeyeceklerdir, diyorum ben. Burada devleti devre dıs?ı bırakacak sistem nasıl olacak? Yani bu bir devletsiz u?topik bir du?nya hayali mi?
O?zgu?r Demirtas?: Su?per bir soru. S?imdi ac?ık ve net so?yleyeyim size. Bunu sekto?ru?n en o?nde gelenlerine sorsanız hep kac?amak yanıtlar alacaksınız, c?u?nku? neden biliyor musunuz? Kimse bunun asıl yanıtını bilmiyor, ancak fikir yu?ru?tebiliriz. Bakalım, ben birkac? fikir yu?ru?teyim. S?u anda devletler var devletleri yo?neten hu?ku?metler var du?nyada. I?nsanlar da oy veriyor, bu hu?ku?metleri sec?iyor. Hepiniz katılacaksınız ki du?nyadaki sekiz milyar insana "Kardes?im, hayatınızdan memnun musunuz?'" deseniz yüzde 90'ı memnun falan deg?il. Gec?mis?e go?re daha memnun, krallık do?nemlerine go?re ama; yine de tam memnun deg?il. Size s?o?yle so?yleyeyim Fatih Bey, yani bu du?nyadaki insanlar kralları, monars?ileri, diktato?rleri devirmis? insanlar. O yu?zden ben bir tık daha u?mitliyim. Bakınız, eg?er bugu?n bundan üç yıl o?nce devletler, hareket etmeli diye du?s?u?nu?rdu?m ben olaya. Etmediler. Beklediler. Ne kadar beklerseniz, bu is?i alt etme olayınız o kadar zorlas?ır. S?u anda Fatih Bey, bunların toplam bu?yu?klu?g?u? 2 trilyonun u?zerini gec?ti. Bakın 2 trilyon dolar. Yani bunu siz biraz daha beklerseniz, 5 trilyon dolar olacak.
S?imdi siz 5 trilyon dolarlık yapıyı sallamaya c?alıs?tıg?ınız zaman ayrı bir kriz c?ıkarırsınız. Yani o yu?zden sorunuza s?o?yle yanıt verebilirim; haklısınız, devletler kesinlikle bunun olmasını istemeyeceklerdir, ancak bunu iki yıl o?nce de, üç yıl o?nce de, dört yıl o?nce de istememeleri gerekiyordu, hareket etmediler. Bu bir, iki yılda hareket ettiklerini varsayacak olursanız, bu?yu?k bir backlash; yani bu?yu?k bir tepki ile kars?ılacaktır du?nya devletleri ve bu olay yeraltı mekanizmasına bile gidebilir. Öyle olacag?ını zannetmiyorum.
Üçu?ncu?su?, yani bitcoini kapatmak gibi bir s?ey yok. Yani devlet, Amerikan Devleti, Rus Devleti ile anlas?sa, bitcoini kapatamaz. Fiyatında c?ok bu?yu?k bir c?o?ku?ntu?ye sebep olabilir, ancak "Ben kardes?im bunun kapanmasını istiyorum, bu algoritmanın durmasını istiyorum" diyemez. Bunu diyebilmesi ic?in internet altyapısını tamamıyla kaldırması lazım veya du?nyadaki bu?tu?n enerji kaynaklarının kuruması lazım.
Onu yapamaz, kanun dıs?ı ilan edebilir mi? I?s?te bakın alım-satımda kullanılması yasaklandı deg?il mi? Ancak bu da c?ok acı bir s?ey. Neden biliyor musunuz? O zaman bu is?ten zengin olan insanlar, bu is?in serbest oldug?u yerlere go?c? etmeye bas?larlar. Yani bu is?in zenginlerine akıllı bir u?lke c?ıkar der ki, "Kardes?im, cu?zdanında bin tane bitcoinden fazla olanlara vatandas?lık veriyorum, gelin harcayın paranızı." Bedava zengin c?ekmek. Devletler, foreign direct investment deriz buna, dog?rudan / direkt yatırım c?ekmek ic?in bin tane takla atıyor kendi u?lkelerine.
Yani o yu?zden dedig?inizde dog?ruluk payı var. Devletlerin bu konuda isteksizlig?i ama s?unu da unutmayalım, devletler kadınlara oy hakkı vermede de isteksizdi. Bu devletler zencilerin otobu?su?n o?nu?nde oturması konusunda da isteksizdi. Yani bu devletler, efendim, kadınların oy hakkı diyoruz, Avrupa isteksizdi. Devletler, farklı ırklara -o?rneg?in Almanya 2. Du?nya Savas?ı- hak verme konusunda da isteksizdi, ama halk o devletleri aldı, bo?yle sıktı, vermedi zaten devletler o hakkı, onlardan alındı. S?imdi bu konu o kadar bo?yle manevi tarafı olan bir konu deg?il, katılıyorum ama, gu?n gec?tikc?e devletler ic?in zorlas?ıyor. I?htimaller var mı? Yok diyemem, ama gu?n gec?tikc?e zorlas?tıg?ını so?yleyebilirim. Bir de, en fazla nerede kullanılıyor demis?tik? Nijerya var, Vietnam var, Peru var, Tu?rkiye var. Amerika gelmiyor bu u?lkeler arasında. Ama bakın unutmayın bu sıralama da yanlıs? s?ey verebilir insanlara. Bu bu?yu?klu?k sıralaması deg?il; cu?zdan sıralaması. Yani 50 dolarlık hesap ac?mıs?lar bir su?ru? u?lkede, o u?lke de birinci sıraya oynayabilir burada, ama o?teki taraftan kripto cu?zdanları Tu?rkiye'dekinin yüzde 1'idir de, Tu?rkiye'de tutulan kriptonun 100 katını tutuyordur birileri ayrı mesele, onu da so?ylemek isterim.
S?imdi gelelim, yani ben s?eyi c?ok isterim, Tu?rkiye'nin bu fırsatı kullanması gerektig?ini du?s?u?nu?yorum. Peki nasıl kullanacak bu fırsatı? S?imdi bir kanun maddesi yayınlandı. Biraz yanlıs? anlas?ıldı. "Eyvah, yasaklandı mı" falan dendi ama ben de hukukc?ulardan okudug?um kadarıyla, alanım olmadıg?ı ic?in bilmiyorum, ama tabii anladım bir s?eyleri, anladıg?ım gibiymis? ama yine de ihtiyatlı davrandım, dedim ki alım-satımda kullanılmayacak ve bankalar dıs?ında para go?nderilmesini istemiyor devlet. Yani "Sen git bankana, banka hesabından Tu?rk Liranı bitcoin alıp satabileceg?in borsaya go?nder" diyor, "Al-sat, ne yapıyorsan yap" diyor, "Tekrar TL'ye mi do?neceksin, bankaya geri go?nder" diyor. Tabii bunu bir ilkokul o?g?rencisine bile sorsak "Sence bunu niye yapmak istiyorlar" diye, "Ne kadar para girdi, ne kadar para c?ıktı, onu o?lc?mek ic?in kontrol altında tutmak istiyor." Tabii bunu niye bo?yle tutmak istiyor? Bu?yu?k ihtimalle vergilendirme ic?in.
Bir de ne diyor? "Alım-satımlarda kripto para kullanma" diyor. "Arabayı, patlıcanı, domatesi bununla satma" diyor. S?imdi bakınız ilk regu?lasyona bir s?ey demiyorum c?u?nku? bence devletin vergi almasında hic?bir problem yok, hatta vergi olması s?u anlamda gu?zel bir s?ey; tanıdıg?ını go?sterir, c?erc?evesini c?izer, insanları daha korunaklı bir s?ekilde ortaya koyar. Burada hic?bir problem yok; fahis? olmadıg?ı su?rece vergiler. Fahis? vergi koyarsanız, para zaten toplayamazsınız, para kac?ar, ama normal bir vergi.
İkinci kısma da c?ok katılamadım. Onun da nedenleri var bu arada devlet ac?ısından. Neden bir Bitcoin ile veya Etherium ile alıs?veris? yapılmasın? S?undan o?tu?ru?, bunun muhasebesini nasıl yapacaksınız? Araba galerisi, Bitcoin'i sattı, şimdi Bitcoin'i muhasebede nereye koyacak? Gelir olarak koyacak ama Bitcoin olarak mı tutacak o parayı, yoksa Bitcoin'i satıs? oldug?u sıradaki dolar cinsinden mi tutacak? Vergiyi nereden verecek, kurumlar vergisini? Bunlar zor olmakla beraber c?o?zu?lebilecek konular.
Peki, vergi konusu kesinlikle yapılmalı, ama benim Tu?rkiye ic?in kac?abilecek fırsat olarak go?rdu?g?u?m s?ey ne? O?rnek vereyim size, ins?allah olmaz bo?yle bir s?ey ama, Yunanistan, o?rnek, "Ben bu?tu?n adalara, sahil s?eridine, Bitcoin'le o?deme yapan tu?m turistlere -devlet u?zerinden de bu gec?eceg?i ic?in- yüzde 10 indirim yapıyorum" dedi. Yani s?imdi pandemi var ama inanın pandemiden sonra turizm patlaması yas?anır bo?yle bir ortamda. O yu?zden benim regu?lato?rlerden ve devlet yetkililerinden s?o?yle bir ricam var: Bir; vergi toplanması kesinlikle okey, sadece iyi du?s?u?nu?lmesi lazım. İki; alıs?veris?lerde kullanılmaması, yani bu karar yapıldı ama bir daha du?s?u?nülmeli. Üç; en o?nemlisi bo?yle bir kanun maddesi c?ıkarmadan o?nce devlet bir ajansla anlas?ırsa, o ajans o konunun maddesi Resmi? Gazete'de yayımlandıktan bir dakika sonra YouTube'a veya internete bir ac?ıklayıcı video koymalı. Bu nedir, ne deg?ildir?
Bunu neden so?ylu?yorum? O kadar fazla negatif haber c?ıkıyor ki, o?rneg?in Marketwatch, finans c?evrelerinde c?ok fazla izlenen bir kanal. Mesela Bitcoin du?s?tu?, Bitcoin'in du?s?mesinin Tu?rkiye ile hic?bir alakası yok, tamamıyla teknik bir nedeni var, futures piyasalarında yapılan bir hareket. Yu?ksek kaldırac?lı pozisyonları o?nlemek ic?in yapıldı bu olay. Hic? alakası yok ama yani Marketwatch bos?una yazdı biliyor musunuz? "Tu?rkiye, bitcoini yasakladıg?ı ic?in." Hayda, halbuki o?yle bir olay yok. Yani bakın durduk yere adımız ko?tu? c?ıktı. Bu negatif s?eyi de c?o?zmek lazım.
Bir de son olarak, s?unu so?yleyeyim, vergilendirme konusunda ben anlıyorum bu?rokratlar burada ne kadar para girdi ne kadar c?ıktı, onu algılamaya c?alıs?ıyorlar. Tamamdır. Yani 100 lira para go?nderdi adam, 140 lira c?ekti, ka?rı ne kadarmıs? 40 lira, 40 liradan ne alayım? Vergi oranı kadar vergi alayım diyecek herhalde devlet, ama s?imdi burada s?o?yle bir problem var, devlet zannediyorsa ki sadece bu merkezi? borsalar var yanılır, neden biliyor musunuz? Merkeziyetsiz borsalar kuruldu artık. Merkeziyetsiz borsanın ne oldug?unu so?yleyeyim size. S?u anda Tu?rkiye'deki birc?ok insan parayı bankadan TL olarak borsaya go?nderiyor. Borsada kendi hesabı var, s?ifresiyle giriyor, o Tu?rk Lirası'yla kripto para birimini alıyor, bas?ka borsalara go?nderiyor, alıyor, satıyor sonra TL'ye do?necekken tekrar geri geliyor, c?ok gu?zel. Merkezi? borsa da o kis?inin adını, soyadını, kimlik numarasını tutuyor zaten, burada problem yok. Ancak ben s?unu so?yleyeyim, olay bunun c?ok o?tesine gec?ti. Bu iki yıl o?nceki olay. S?unu so?yleyeyim. UniSwap gibi, sushiSwap gibi birc?ok merkeziyetsiz borsa var. Nasıl oldug?unu so?yleyeyim, bir tane elektronik cu?zdan var, siz internete gidip Bitcoin'i, Etherium'u anında tek bir tus?la deg?is?tirebiliyorsunuz. Deg?is?im yaptıg?ınız web sitesinde c?alıs?an yok, binası yok, faks numarası yok, telefonu yok. Dolayısıyla yine cu?zdanların is?lenmesi lazım.
Peki vergi olayını Amerika nasıl halletmis? diyeceksiniz? Beyan usulu? ile. S?imdi Tu?rkiye'de bu iş olmaz diyeceksiniz, kimse beyan etmez. Ama is?te yavas? yavas? bizim de insanlarımıza gu?venip beyan usulu?ne gec?memiz lazım. Yanlıs? beyanda bulunmada cezayı artırmak lazım. Yani bu su?rekli olarak, beyan usulu?ne gec?ersek Tu?rkler zaten beyan etmez, diyerek nereye kadar gidebiliriz? Beyan usulu?ne gec?ebilirsek c?ok daha kolay olacaktır.
Bir de son olarak size s?unu so?yleyeyim, burada inanılmaz projeler var, biz burada Bitcoin'i Etherium'u konus?uyoruz, onlar blockchain'in kendisi. Bakın o?yle projeler var ki, iki projeden bahsedeyim size, inanamayacaksınız. Internet of things Fatih Bey nedir? Nesnelerin interneti.
Bakın s?imdi diyelim ki, s?u anda nesnelerin internetini nasıl sag?layabilirsiniz? I?s?te AT&T gibi Amerika'da bu?yu?k telekomu?nikasyon firmaları var. Gideceksiniz, onlarla anlas?acaksınız, diyeceksiniz ki "Benim fabrikam var kardes?im, ic?eride de 40 tane alet var. Bu aletlerin birbiriyle haberles?mesini istiyorum." Veya diyecekseniz ki "Benim mutfakta kahve makinem var, tost makinesi, bir de buzdolabı var, bunlar birbiriyle haberles?sin istiyorum." Veya diyeceksiniz ki "Benim evcil hayvanım var ko?pek veya kedi, kaybolur diye korkuyorum, bir tek varlıg?ım, tek arkadas?ım da bu, tasmasına bir s?ey takacag?ım, onu internet of things'ten izleyeceksiniz." Veya "C?ocug?um var okula go?ndereceg?im ama korkuyorum, c?antasına bir s?ey koyacag?ım, onu takip edeceksiniz."
Ancak, bu is?lemler c?ok pahalı. S?imdi yeni bir proje var, o proje ne yapıyor? C?ok ilginc?, ben de her gu?n 3-4 tane white paper okuyorum, c?u?nku? teknoloji kısmına âs?ıg?ım yani. Mesela Helium adı verilen bir proje var mesela, ne yapmıs? adamlar? Blockchain u?zeriden ku?c?u?k makinelerle, insanların modemlerini kullanarak normal telekomu?nikasyon firmalarının yüzde 1 fiyatına istedig?iniz s?eyi track (izleme) edebiliyorlar, istedig?inizi. Du?s?u?nebiliyor musunuz? Bir sigorta s?irketi var, diyelim ki koca bir holdingi sele kars?ı sigortaladı. S?imdi sigorta s?irketi sele kars?ı niye sigortalar? Fabrikada eg?er sel olursa, bu?tu?n alet, edevat kapılır gider, deg?il mi? Ama o makineleri ne yapması lazım? Cog?rafi? du?zeyde track edebilmesi lazım. Bu proje bunu sag?lıyor mesela.
Sonra bambas?ka bir proje daha. Sonsuza kadar internette bir s?eyi korumayı sag?layan bir proje. Mesela sizler ic?in bu c?ok o?nemli. O?zellikle çok u?nlu? bir gazeteci, c?ok u?nlu? bir TV programcısı, ne yapmak ister? Programları sonsuzda kalsın ister. Hic?bir yo?netim kendisini sansu?rlemesin ister. 10 yıl, 20 yıl deg?il, 100 yıl, 300 yıl da deg?il; ReView, "Ben blockchain u?zerinden o?yle bir s?ey gelis?tirdim ki, sen bende bu?tu?n bilgini sonsuzlug?a kadar tutabileceksin" diyor. Ben algoritmalarına da baktım, tutuyor algoritmalar. Yani o?yle acayip s?eyler var ki, daha yeni bir s?ey yazıyorum supply chain / tedarik zinciri; Norvec?'ten bize somon geliyor, somon hangi derinlikten geldi, hangi sıcaklıktan geldi, kac? kez buzdolabı deg?is?tirdi… Biliyorsunuz tedarik zincirlerinde bu?yu?k problem var, adamlar mesela bu sefer o Blockchain'de onu c?o?zu?yor. Bu is? inanılmaz bir yere gidiyor ve du?nyanın en zeki insanları da oraya dog?ru c?ekilmeye bas?landı. Devletler eg?er bunu yasaklayacaksa vallahi hemen yapsınlar, c?u?nku? ne kadar beklerlerse, kars?ıdaki yapı o kadar bu?yu?du?g?u? ic?in antibiyotiği tutmaz bu is?in ve ben de isterim ki devletler yasaklayamasın, c?u?nku? c?ok o?nemli bir teknoloji.
Fatih Altaylı: Hocam son bir s?ey daha sorayım; hâlâ ve hâlâ sizin de so?yledig?iniz gibi, bunun kars?ılıg?ı, hard currency dedig?imiz hakiki para. Deg?eri hâlâ 50 bin dolar, 52 bin dolar ve dediniz ki is?te takibi kolay, c?u?nku? bankada bunun kars?ılıg?ı bir para yatıyor. Ama esas buradaki maksat, bu?tu?n bu para is?inden kurtulmak deg?il mi? Buraya dog?ru gidis?at ne zaman olacak? Ne zaman biz bunun değerini dolarla veya bas?ka bir bildik bir para birimiyle o?lc?meyeceg?iz?
O?zgu?r Demirtas?: Bu c?ok gu?zel bir soru Fatih Bey. Bakın s?imdi benim masamda bu vardı, bununla anlatayım; mu?rekkep. Bir tane mu?rekkep var diyelim burada. S?imdi bu mu?rekkebin deg?eri ne kadar bilmiyoruz, s?imdi girsek mu?rekkep e-ticaret sitesine 40 lira mı diyecek? Niye 40 lira bu? C?u?nku? bunu bu firma bunu bu kadara satıyor. Maliyete ka?rı koymus?, o kadara satıyor.
Peki bu mu?rekkep, kac? elma? S?imdi bir dakika. Elma cinsinden de olabilir bu olay. S?imdi o zaman da s?una bakacag?ız biz bu mu?rekkep 40 lira, 40 lirayla kac? elma alabiliyorum ben? Diyelim ki 20 elma, o zaman bu mu?rekkep 20 elma demekmis?. Bakın demek ki ben du?nyada her s?eyin her s?eye go?re deg?erini o?lc?ebilirim. Zaten herhangi bir deg?er rölatiftir, bag?ıldır. Mesela ben sizinle bir kere tanıs?ıyorum. Siz c?ok uzunsunuz mesela. Bilmiyorum 1,90 varsınız herhalde deg?il mi? Sizin boyunuz 1,90 da nereye go?re? Ayag?ınıza go?re yani. Taban altınıza go?re 1,90. e sŞimdi Habertu?rk kanalının kac?ıncı katındasınız bilmiyorum. Deniz seviyesine go?re siz daha uzunsunuz. Bakın her s?ey bag?ıldır, birbirine go?re o?lc?u?lu?r.
Dedig?iniz dog?ru. S?u anda Bitcoin'in ve birc?ok kripto para biriminin deg?eri, dolar bazında o?lc?u?lu?yor. Ancak herkes ic?in bo?yle deg?il bu is?in ic?inde olan insanlar ic?in 1 Bitcoin es?ittir, 1 Bitcoin. Hatta batkn birc?ok para fonu kurulmaya bas?landı. Para fonları neye go?re kendi performanslarını belirler oldular biliyor musunuz? Kac? Bitcoin'le bas?ladık biz alım satım yapmaya? S?u anda kac? Bitcoin'deyiz? Dolarla o?lc?mu?yorlar artık. Bu tabii ki bir gec?is? su?resi. Bugu?nden yarına olacak bir s?ey deg?il ama emin olun üç yıl, dört yıl o?ncesine go?re '1 Bitcoin es?ittir 1 Bitcoin' anlayıs?ına alıs?an sayısı daha arttı. Onu so?yleyebilirim size.
Bu arada s?unu da so?yleyebilirim. Bitcoin'in teknolojisi, c?ok eski bir teknoloji. I?lk c?ıktıg?ı ic?in daha fazla o?nde. Bitcoin parayı park etme yeri olarak go?ru?ldu?. Bambas?ka projeler var, az o?nce anlattıg?ım projeler, bir problemi c?o?zdu?g?u? ic?in orada. Bu arada 9 bin tane para biriminden de dedig?im gibi bunların c?og?u batacaktır. Ben bundan iki yıl o?nce de, üç yıl o?nce de, dört yıl o?nce de aynı s?eyleri so?ylu?yordum. S?u anda da aynı fikirdeyim ama, bir kısmı da tutunamayacaktır diye diye du?s?u?nu?yorum.
Fatih Altaylı: Peki hocam c?ok basit bir s?ey so?yleyeceg?im. ABD dedi ki, "Ben artık doları kaldırıyorum Bitcoin kullanacağım." Bugu?n Amerikan ekonomisini boyutuna baktıg?ınız zaman, Amerika'nın yıllık GDP'si (gayri safi yurtiçi hasıla) 20 trilyon dolar. Elimizde de 21 milyon tane sabit Bitcoin var deg?il mi? O zaman Amerika bo?yle bir karar alırsa yarın, 1 Bitcoin'in deg?eri s?o?yle bir hesaplayayım, 952 bin dolara mı denk gelecek?
O?zgu?r Demirtas?: S?u anda ben size hemen so?yleyeyim. Hatta canlı fiyatını so?yleyeyim bakın. S?u anda biz bu konus?mayı yaparken, 1 trilyon 53 milyar dolar deg?eri.
S?imdi s?o?yle, ben anladım sizin sorunuzu. Siz s?unu soruyordunuz, "Ya bu Bitcoin du?nya ticaretine yetmez" diyeceksiniz. Ama bu sefer kesirlere bo?leceksiniz. S?imdi 1 pasta, pastanın boyutu o?nemli deg?il mi, yeter mi yetmez mi konusunda. Ama dilimler yetmez diye bir s?ey yok. I?stedig?iniz kadar dilimlere bo?lebilirsiniz bunu.
S?imdi mesela Satoshi denen bir olay var, milyonda 1'i. Satoshi ile o zaman sizin so?yledig?iniz gibi olur, deg?eri c?ok artar. O zaman siz tabii ki bir domatesi Bitcoin'le alamazsınız ama satoshi ile alabilirsiniz.
Bu arada ben, yakın vadede domates biber patlıcanın kriptoyla alınacag?ını du?s?u?nmu?yorum. Onlar, reklam deg?eri olan hareketler. Elon Musk'ın yaptıg?ı da reklam deg?eri olan bir hareket. Ancak unutmayın Bitcoin bunun ic?in bayag?ı bir yavas?. Ancak bambas?ka para birimleri var, u?ber hızlı yani. Siz herhangi bir kredi kartınızı bir yere dokundurup is?lem yapıncaya kadar zaten parayı go?nderebileceksiniz o?bu?r taraftan ve diyelim ki 100 milyon adet var o para biriminden. Dolayısıyla sorunuzun yanıtı s?u; 28 trilyon dolarlık bir ABD ekonomisi ama burada 1 trilyon dolar toplam deg?ere ulas?mıs? bir para birimi, toplam 21 milyon adet var ama tekrar so?yleyeyim, Satoshi'lere bo?lerseniz, c?ok daha fazla. Hatta eg?er problem olursa araya bir layer/katman kurulur bu?yu?k ihtimalle, 1 satoshi de gerektig?i zaman 10'a bo?lu?nu?r, 100'e bo?lu?nu?r.
Yani bunun teknik yolu bulunacaktır, ancak, konu oraya gelsin kes?ke. Bir de unutmayın, alıs?veris?te kullanılma olayı, parayı park etme nosyonundan daha o?nemli. Aslında o?nemli olan s?ey parayı park etme. Bakın bir o?rnek vereyim size; bunca insan du?nyada niye oturdukları ev dıs?ında bas?ka bir ev daha alıyorlar? Domates deg?il ki. I?kinci evi yiyor mu bunlar? Yoo, yatırım ic?in. Ya kardes?im, kirasına go?re Tu?rkiye'deki, Amerika'daki, Avrupa'daki evler, kendini 30 yılda amorti ediyor. Kendini 30 yılda amorti eden s?ey alınır mı? Haydi oturacag?ın ev, es?in istiyordur, c?ocukların bu?yu?yecektir, anıların vardır bilmem ne ama; ikinci evi, üçu?ncu?yu?, dördu?ncu?yu?, beşinciyi niye alıyor bu insanlar? Tu?rkiye de üç yılda bir araba alıyor millet, niye alıyor bunu?
Ana sebebi yine iskender kebapta saklı. C?u?nku? para ceplerinde kaldıg?ı su?rece deg?er kaybediyor. Parayı altına, arabaya, eve koyarak en azından alım gu?cu?nu? korumaya c?alıs?ıyorlar enflasyona kars?ı. Ekonomiden hic? anlamayanlar da bunu yapıyor. C?u?nku? hissediyor bunu. Ama bakın ekonomiden biraz anlayanlar da enflasyondan paralarını korumaya c?alıs?ıyorlar, ama bunu daha kompleks yatırım arac?ları kullanıyorlar. Mesela, ben c?ok ev yatırımı olan bir insan deg?ilim, es?i c?ok mesela sever. Es?im ev, ev, ev, ev der ama ben tabii matematikc?i oldug?um ic?in aklıma uymuyor. Bana kalsa o?mru?mu?n sonuna kadar kirada yas?arım ben. Bu insanlar neden bu evleri alıyor? Parasının deg?erini korumak ic?in. Amerika'dan bahsedeyim, Tu?rkiye'yi gec?iniz, bambas?ka bir o?rnek daha ko?tu? anlamda. Amerika da dahil hani s?u enflasyonun yüzde 1-2 oldug?u yer, 1900 yılına gidin ve 100 dolar banknotla bir su?permarkete girin bu Amerika'nın en bilinen s?eyi ne, adamlar c?ok standart, 100 yıl o?nceki peynirleri aynı kapta hâlâ satılıyor. Gidin kas?ar peynirleri alın. Tam 1900 yılında 100 dolarla bu?tu?n araba dolacak kas?arla. Sonra s?una bakın; aynı 100 dolarla, aynı ailenin u?rettig?i, aynı marka peynirden bugüne kadar alıyorsunuz? Ben size so?yleyeyim. Yüzde 1'ini bile alamazsınız.
Bitmis?, s?imdi o zaman 100 doları olan Amerikalılar ne yaptı? Onunla ev aldı. Gayrimenkul fiyatları bo?yle artıyor. Arazi aldı, altın aldı. Ama bunun asıl sebebi biz bir problemi, bas?ka bir problem yaratarak c?o?zmeye c?alıs?tık. Sonra da iklem krizini go?ru?yorsunuz Amerika'da veya I?spanya'da veya Portekiz'de. Halbuki buradaki problem cepteki paranın alım gu?cu?nu?n du?s?mesi. Eg?er bilseniz ki cebinizdeki parayla bugu?n de, yarın da üç yıl sonra da üç as?ag?ı beş yukarı aynı s?eyler alacaksınız, bo?yle garip hareketlere girmezsiniz.
'Nakit kral'dı, s?imdi öyle olmadıg?ı ic?in 'Bitcoin is the King' demeye bas?ladı insanlar
Fatih Altaylı: Hocam, Bitcoini iyi anlatsınız ama ben hala s?u?pheciyim. Ben es?inizden yanayım. Fena ikna etmediniz yine yani, c?ok sorularıma biraz daha iyi yanıt aldım ama yine de c?ok ikna olmus? deg?ilim.
O?zgu?r Demirtas?: Bakın sizi gu?ldu?reyim Fatih Bey. Sizinle nasıl aynı kafada oldug?unuzu s?imdi Neslihan so?ylu?yor, diyor ki "Ev almadın, ev almadın, ev almadın." Ya diyorum ev almayacag?ım 30 yılda (amorti edecek), ben finans dersi veriyorum. Utanıyorum yani bana sorsalar. En sonunda ben ona dedim ki "Gel, biraz s?u yatırımlardan yapalım" dedim. Bana her sabah soruyor "Garanti mi, kesin olur mu?" "Neslihancıg?ım bak, kesin olsa getirisi bu kadar olmaz, beklenen getirisi bu kadar olsa kesin olmazdı zaten." Yani kesin diyorsan babaanne gibi gideceksin, yüzde 1 faizden koyacaksın bu kadar dolarını. Evet o kafa yapısından c?ıkmak lazım.
Fatih Altaylı: O?zgu?r Hocam s?imdi s?eyi merak ediyorum, kripto paraların bu gu?n yatırım deg?eri elde edebiliyor olması ac?ısından, evet kendi kazandırdıg?ı deg?er c?ok yu?ksek go?zu?ku?yor ama bir su?re sonra bu speku?latif artıs?lar haliyle azalacaktır. Bu da meselenin sorunlarından bir tanesi. Diyelim ki benim 1 milyon dolar olan Bitcoinim var. Ben bir ev almak istiyorum ve krediyle almak istiyorum bu evi. Gidiyorum bilmem ne bankasına, "Arkadas? benim bu kadar kripto param var, sen bunu ipotek et ve bana kredi ver." bunu istedig?im zaman bunu du?nyada hic?bir banka kabul etmiyor s?u an. Ne zaman bo?yle bir s?ey gerc?ekles?ebilir? Gerc?ekles?me ihtimali var mı? Kripto para bir yandan da mevcut bankacılık sisteminin du?s?manı. Du?s?manını nasıl benimseyecek? Nasıl bir bankacılık sistemine evrilecek bu is?, evrilecek mi ya da?
O?zgu?r Demirtas?: S?imdi c?ok gu?zel soru. Burada ekranımı paylas?abiliyor olsaydım sizinle birtakım s?etler paylas?abilirdim. Sorunuza net yanıt veriyorum Fatih Bey. Bu ne zaman olacak diyorsunuz, bu oldu. Var bu ama bu bizim bildig?imiz bankalar u?zerinden deg?il; s?imdi isim vermeyeyim burada. Bir yapı olus?tu, buna biz, merkeziyetsiz finans diyoruz.
S?imdi bakın merkeziyetsiz blockchain ic?inde merkeziyetsiz finans olus?tu ve sıkı durun, fiziksel du?nyada finans dedig?imiz zaman ne var ic?inde? Ben so?yleyeyim. Banka var, banka ne yapyor? Milletten mevduat topluyor, ona kredi veriyor. İki; sigorta s?irketleri var onlar, ne yapıyor, milletten prim topluyor bir milyon kis?iden. Bunun 100'u?nu?n bas?ına ko?tu? bir s?ey geliyor Allah korusun, onlara sonradan o?deme yapıyor. Üç; borsalar var fiziksel olarak, onlar ne yapıyor, alıcı ile satıcıyı bir araya getiriyor. O is?lemden bir pay alıyor. Dört; para yo?netim s?irketleri var, fon s?irketleri. O s?irketler paranızı alıyor, sizin adınıza yo?netiyor. C?ok ka?r getirisi sonrasını kendisine alıyor.
Dört tane s?ey var. bu dördu?nu?n dördü de blockchain u?zerine tas?ınmıs? durumda. Sizin sordug?unuz soru bu dördu?nden ilki konusunda. Yani benim bir kriptom var, nasıl benim Tu?rk Liram varsa, ben gidip bankaya diyorum ki "Al kardes?im ipotek, bana kredi ver", evim varsa "Al kardes?im bunu ipotek, bana para ver."
Siz de soruyorsunuz ki kriptom var benim, ben bunu verip, ekstra bir borc? alabilir miyim? Bu merkeziyetsiz finansın ilk bacag?ı. Dijital hale geldiler. S?imdi isim vermeyeyim. Sahipleri yok. Elektrik yok, su yok, faks yok, telefon yok, sizin s?u anda 1 milyon TL kars?ılıg?ı olan Bitcoininiz mi var? Etherium var ya Bitcoin'den sonraki en bu?yu?k para birimi. Etherium Blockchain'inin en bu?yu?k o?zellig?i, u?zerinde akıllı kontratlar yazılmasıdır. Hani Tapu Kadastro, noterlik bilmem is?lemleri var ya, onları bilgisayar kodu haline getirebiliyorsunuz ve Etherium Blockchain'i u?zerinden yapıyorsunuz bunu. Size az o?nce so?yledig?im merkeziyetsiz finans, yani merkeziyetsiz sigorta s?irketi, merkeziyetsiz borsa, merkeziyetsiz banka ve merkeziyetsiz fon s?irketlerinin c?og?u Etherium u?zerinde s?u an.
C?ok gu?zel. Peki bunlar ne yapıyorlar? Gidiyorsunuz Bitcoininiz mi var? Etherium u?zerinde kullanabilecek hale getiriyorsunuz onu bir kac? tus?la. Onu oraya koyuyorsunuz. Yani mevduat olarak koyuyorsunuz. Size bir de faiz veriyor onun u?zerinden, onu ipotek ediyorsunuz. Onu ipotek ettikten sonra kredi c?ekebiliyorsunuz. 1 milyon dolarlık oraya para koyarsanız eg?er, siz onun yüzde 80'i kadar para c?ekebilirsiniz maksimum. Yani 800 bin dolarlık para c?ekersiniz. Hatta bu o kadar yapılmaya bas?landı ki s?imdi izin verirseniz beni bekleyin, izleyicilere canlı olarak bu?tu?n ekranlarıma bakarak so?yleyeyim, s?u anda sistemdeki bu?yu?klu?g?u? size so?yleyeceg?im. Sadece birindeki bu?yu?klu?g?u? so?yleyeceg?im ve s?as?ıracaksınız bu rakamı duydug?unuz zaman. I?sim vermeyeceg?im ic?in so?ylu?yorum. Bu merkeziyetsiz finansta s?u anda toplam para 60 milyar dolar. 1 yıl o?nce 1 milyar dolar bile deg?ildi. Sadece bir tane merkeziyetsiz bankada s?u anda 15 milyar dolarlık depozito var.
Dolayısıyla bankalara ben buradan sesleneyim. Elinizi c?abuk tutun siz regu?lasyonlar aracılıg?ı ile korundug?unuz ic?in kendinizi gu?vende hissediyorsunuz. Ancak bunlar fake, sahte korunmalar. Yani birileri sizi kanunla koruyor diye korunmus? olmuyorsunuz. Teknolojiden geri kalmayın. Yani mevduat topla, kredi ver olayı algoritmik bir olaydır. S?imdi olmasa bile ileride algoritma do?nu?s?ebilir.
Sigorta, s?u an sigortayı bu?yu?k s?irketler yapıyor dog?ru mu? I?nsanların birbirini sigortaladıg?ı do?neme dog?ru gidiyoruz. O?rnek vereyim Fatih Bey, benim s?u anda arabam var, sigorta yaptırmak istiyorum. Ve diyorum ki benim bu model bir arabam var su?ru?cu? gec?mis?imde, gidiyorum dört tane, beş tane sigorta s?irketi var, Tu?rkiye'den bahsetmiyorum, Amerika'da bir sigorta s?irketine, en iyi fiyatı veren sigorta s?irketine sigortamı yaptırıyorum. Sadece fiyat o?nemli deg?il; is?imi hallediyor mu o da o?nemli. Artık ne olacak biliyor musunuz bundan 40 yıl sonra? Konus?mayı anar insanlar. Ben diyeceg?im ki internete, blockchain u?zerinde, s?u model arabam var. Su?ru?s? gec?mis?im yine blockchain u?zerinde budur. Sahtekârlık yapamam orada. Beni sigortalamak isteyenler kimler? Herkes bana teklifte bulunacak Fatih Bey. Senin 100 bin dolara sigortalarım arabanı, s?u kadar fiyata, aylık 2000 dolara, biri diyecek ki aylık 1500 dolara, biri diyecek ki aylık 800 dolara. Ben de gideceg?im en ucuza yapacag?ım. Peki nereden bileceg?im bu adamın kaza olursa bana para vereceg?ini? O parayı ipotek olarak sisteme koyacak c?u?nku? adam sigorta su?resi boyunca. Garanti, yani sigorta s?irketinin keyfini beklemeyecek. S?imdi herhangi bir sigorta s?irketi bu modelle yarıs?abilir mi?
Fatih Altaylı: Peki bunu c?ok soruyor vatandas?lar. Her 100 kis?iden 20, 30'u bu soruyu soruyor. Diyorlar ki kripto ic?in yatırılan paralar nerede tutuluyor? Bu paraların sahibi kim diyorlar? Sistemin ne kadar anlas?ılmadıg?ı bu sorudan belli aslında.
O?zgu?r Demirtas?: Ama c?ok gu?zel soru. Ben soruyu neden beg?endig?imi so?yleyeyim size. Temel soruları niye beg?eniyorum biliyor musunuz? C?u?nku? Fatih Bey, toplumdaki en bu?yu?k problemler, temel soru sormamamızdan kaynaklı. Yani biz ayıp olmasın diye, aman bilmedig?imi du?s?u?nmesinler diye, temel soruyu sormadıg?ımız, havalı go?zu?kmek ic?in de 18. stepteki soruyu sordug?umuz ic?in temel soruyu sormuyoruz, yanıtını almıyoruz. Sonraki bu?tu?n du?g?meler de yanlıs? ilikleniyor.
Şimdi bakın soru s?u, bu paralar nereye gidiyor? S?imdi tabii bu sorunun altında yatan nedeni konus?mak lazım. Bir kere paranın bir yere gittig?i yok. Bunun nedeni s?u, insanog?lu, 30 bin yıldır bir otorite altında c?alıs?ıyor. Bir; dog?dug?u zaman mag?aradaki babası ve annesi, ondan sonra ko?yu? varsa ko?yu?n ag?ası, eg?er Ortac?ag?'da yas?ıyorsa, kralsa, monars?iyse yani su?rekli otorite var. Kis?iler s?unu du?s?u?nemiyor, bu?tu?n aksiyonlarımdan ben sorumluyum diye du?s?u?nemiyor.
S?imdi gelelim soruya. S?imdi Tu?rk Lirası'nı bir yere yatırdım, kayboldu. Hemen ne yaparsın? Bankaya telefon ac?arsın. Kardes?im benim burada param vardı diye. Bitcoin'i yatırdım. Cu?zdanımın s?ifresini unuttum. Nereye telefon ac?acag?ım? Yok o?yle bir s?ey bitti. C?u?nku? bu merkeziyetsiz sistemde banka sensin. Sigorta s?irketi sensin. Borsa sensin. Dolayısıyla yaptıg?ın her s?eyden de sen sorumlusun.
S?imdi siz hisse senetlerinden bahsedeyim. Takasbank denen olay var Amerika'da, bu Elon Musk'lar falan da amiyane tabirle buna gıcık kapıyorlar. Herhangi bir s?eyi siz sattıg?ınız zaman o para deg?is?ik u?lkelerde deg?is?ik s?eyler var. Bir gu?n sonra veya gu?n sonra o işlem yapılmıs? gibi go?zu?ku?yor. Ancak blockchain ekosisteminde buna gerek yok, anlık her s?ey zaten. Her s?eyi anlık olarak kaydediyorum. Ben parayı verdim. Bitcoin'i satmak isteye bir kis?i var, bir de almak isteyen bir kis?i var. C?ok basit ben parayı verdig?im zaman Bitcoin'i aldım. Para bana bunu kim sattıysa ona gitmis? oldu.
Merkezi bir otoriteden de gec?medi bu olay. Ama eg?er ben borsadan bir hisse senedi alsaydım, Tu?rkiye'deki borsadan veya Amerika'daki borsadan, o bir merkezi? yapıdan gec?erek gidecekti. Burada ise o?yle bir s?ey yok. O?zellikle merkeziyetsiz borsalarda yok. C?ok detaya girmeden s?unu so?yleyeyim. Devlet regu?lato?rleri bu?yu?k hata yapabilirler eg?er merkeziyetc?i borsaları du?s?u?nu?rlerse. Tekrar so?ylu?yorum, merkeziyetsiz borsalar kuruldu. Nasıl c?alıs?tıklarını so?yleyeyim. Diyelim ki Fatih Bey'in elinde Apple hissesi var ve bunu satmak istiyor. Nasıl satıyorsunuz bunu? Borsaya giriyorsunuz, Apple'ı almak isteyen ve satmak isteyenler var. Apple'ınızı satıyorunuz dolarınızı alıyorsunuz. Erdem Bey de almak istiyor, doları veriyor, Apple'ı alıyor. Ama borsada bir piyasa yapıcı var. S?imdi bir an ic?in bo?yle bir s?eyin olmadıg?ını du?s?u?nu?n. Bir leg?en veya bir havuz var. Leg?enin ic?ine biri, 5 milyon dolar para koymus?. Bir de 5 milyon dolarlık Apple hissesi koymus?. Niye koymus??. Fatih Bey gidiyor, elinde Apple hissesi var leg?ene atıyor, o kadarlık dolar c?ekiyor. Erdem Bey de Apple almak istiyor, gidiyor doları atıyor, Apple'ı c?ekiyor. Peki anladık da bu leg?eni oraya kim koydu? Biz bunlara 'liquidity provide' diyoruz, yani likidite sag?layıcıları. Bunlar da, nasıl bizim alım-satımlarımızdan bir u?cret alıyorlar, bu adamlar da leg?enden para kazanmıs? oluyorlar.
Bo?ylece borsa sizsiniz, banka sizsiniz, sigorta s?irketi sizsiniz, fon s?irketi sizsiniz. Sonunda s?unu so?yleyeyim; o?zellikle Tu?rkiye ve Afrika ic?in blockchain gelis?mekte olan u?lkelere de fayda sag?lar ama; en c?ok faydayı da gelis?mekte olan u?lkelere sag?lar. Gelis?mis?lere deg?il. Bakın Lu?bnan.
Bakın neden? Enflasyonu olan u?lkelerde o para birimlerine gu?ven azaldı. Tu?rkiye'de ne kadarlık altın ithalatı var biliyorsunuz. Biz o kadar altını ne yapıyoruz Fatih Bey? Sabah kahvaltısında altın mı rendeliyoruz? Hintliler gibi su?tlacın u?zerine altın mı do?ku?yoruz? Taksak desek o kadar altını, bu vatandas?ların tu?m cildinin altınla kaplanması lazım.
80 milyon insan, neden altın alıyoruz biz? Niye o kadar araba alıyoruz biz? Almamızın nedeni yatırımımızı, yani alım gu?cu?mu?zu? korumak istememiz. Bu yu?zden gelis?mekte olan u?lkelere c?ıkmıs? bir s?ey bu. Niye Nijerya'da ya da Lu?bnan'da o olaylar oldug?u zaman, insanlar kripto paraya kos?tu? Gu?venmiyorlar c?u?nku?. Gu?ven yok. Gelis?mis? u?lkelerde de katkısı var ama; daha teknolojik olaylarla katkısı var. O yu?zden bence regu?lato?rlerin bundan yararlanmanın kapısını ac?maları lazım.
Yıllarca ne yaptık hatırlayın Tu?rkiye'de? Bizde biliyorsunuz yasak vardı deg?il mi? Ve bizim s?imdi isim vermeyelim, arabalarımız vardı camını bo?yle ac?ıyorduk (do?ndu?rerek ac?ılan camı go?steriyor), yan ayna yoktu. Alman arabası fiyatına satılıyordu. Nic?in yaptık biz bunu?
Fatih Altaylı: Yerli ekonomiyi korumak ic?in. Yerli u?reticiyi.
O?zgu?r Demirtas?: Peki korudu mu? Sonuç sıfır.Tam aksine ac?acaksın kardes?im. I?yi olan kazansın diyeceksin.
Fatih Altaylı: Peki hocam s?imdi bir s?ey soracag?ım. Bunun cevabını bulamıyorum. ABD'de sizin de so?yledig?iniz gibi, 1 trilyon civarında bir Bitcoin var. Amerika gizli gizli bunları toplasa ve hepsini topladıktan sonra dese ki 'Artık Bitcoin yok, ben bunları sakladı' dese ne olur?
O?zgu?r Demirtas?: S?imdi bununla ilgili komplo teorileri var. Ben bilim insanı olarak kanıtlayamadıg?ım teoriyi so?yleyemem, inanamam. Komplo teorilerini de o yu?zden sevmiyorum. Hic?bir komplo teorisinin yanlıs? oldug?unu bulamam ama; herhangi bir komplo teorisinin yanlıs? oldug?unu ispatlama yu?ku? bilim insanları u?zerinde deg?il. O komple teorisinin dog?ru oldug?unu ispatlama yu?ku?, onu iddia edenler. Bilimsel olarak biz bo?yle c?alıs?ıyoruz. Gelelim bu Amerika'nın olayına. Bazı bu kara para aklama olaylarından dolayı falan, FBI'ın elinde bayag?ı bir Bitcoin birikmis? durumda zaten. Bu bilgi var zaten elimizde ama, Amerika bo?yle bir s?ey yapar mı? Vallahi yani filmlerden izledig?imiz, bo?yle c?ok c?evik olarak addedilen Amerikan devleti bo?yle bir s?ey yapsa s?as?ırır mıyız? S?as?ırmayız, ama go?ru?ldu? ki bu Trump'lı gu?nlerden, o kadar da abartıldıg?ı kadar deg?il. Koca kurumsal devlet, bir tane adamın elinde oyuncak oldu.
C?in yapabilir, yapamasınlar ins?allah bu arada. C?u?nku? yapmaları c?ok tehlikeli olur. Neden? Ben istemem yani, ben hic?bir yerde c?ok fazla kripto para birikmesini istemem. Adaleti bozar o. Şo?yle so?yleyeyim size, neden C?in yapmaz biliyor musunuz? C?u?nku? bunlar, bir ru?ya ic?erisindeler. Bu?tu?n devletler, kendi para birimini c?ıkarmayı konus?uyorlar. I?s?te toplandık, bu arada da Ay'a insan go?nderiyorlar sanki. Bunlar zaten ac?ık kod oldug?u ic?in herhangi bir u?lkenin kendi para birimini c?ıkarması 48 saat zaten. Ama o?yle bir lanse ediyorlar ki basına, is?te gruplarımız toplandı, is?te hazineden bilmemeler toplandı, is?te gizli toplantılar yapılıyor. Ne yapacaksın? Para c?ıkaracag?ım. Kardes?im neredeyse u?niversite mezunu adam zaten oturuyor, yurt odasında kripto para c?ıkarıyor artık. C?u?nku? niye? Sizden o?nce c?ıkmıs? kripto para birimlerinin yazılımları open source, ac?ık. Gidip kopyalasan bile, adını bas?ka bi s?ey koysan bile var.
Bunun gibi bir su?ru? proje var o?zellikle merkezi finansta. I?s?te C?in ve dig?er u?lkeler kafayı buna taktılar. Biz kendi para birimimizi c?ıkaralım diye. I?s?e yarar mı, yaramaz. C?u?nku? neden yaramaz? Dijital Yuan ile Yuan arasında ne fark olacak? Bir fark olmayacak. Zaten biz bu devletlerin paralarından niye sıkıntılıyız? Adamlar zevkine go?re sıkıs?tıkları zaman para basıyorlar. E sıkıs?tıg?ı zaman para basıyor, sıkıs?tıg?ı zaman vergi affediyor. C?alıs?kan parasını biriktirmis?, o parasının alım gu?cu?nu? du?s?u?rmek istemeyen insanların suc?u ne? Bas?ta Amerika, hadi onların nu?kleer bombası var bilmem neyi var, hadi Avrupa'nın biraz gec?mis?i var, e peki dig?er u?lkelere ne oluyor? Afrika u?lkeleri oluk oluk para basıyor. Biliyorsunuz bir noktadan sonra artık para basılamamaya bas?lıyor. Venezuela o?rneg?ini verelim c?ok acı bi o?rnek. Bu arada onu verince de kızıyorlar, hem sag?cılar hem solcular kızıyor. Solcular kızıyor niye o o?rneg?i verdin Amerika'dan dolayı o?yle oldular onlar diye; sag?cılar kızıyor, onlar niye kızıyor anlamadım...
Fatih Altaylı: Onlar her s?eye kızıyor.
O?zgu?r Demirtas?: Venezuela'nın bu durumda olmasının tek bir nedeni yok, hic?bir s?eyin tek nedeni olmaz ki kardes?im. Nedenlerinden biri Amerikan ambargosudur. Daha ne kadar so?yleyeyim? Ama bas?ka nedenleri de devlet bas?kanlarının diktato?r olmasıdır ve Venezuela ic?in c?alıs?an ne kadar aklı selim adam varsa onların u?lke dıs?ına c?ıkmasına sebep olmasıdır.
Fatih Altaylı: Son bir s?ey soracag?ım. Ne zaman maas?larımızı Bitcoin, Eherium ya da bunların alt birimi gibi bir s?eyle almaya bas?larız? C?u?nku? o gu?n gelmeden bu is?in oldug?u so?ylenemez. Ne zaman biz maas?larımızı bo?yle aldık, o zaman bu is? olmus? demektir. Ne zaman bir tahmininiz var mı?
O?zgu?r Demirtas?: Batı du?nyasında ben bu tip haberlerin bir yıla kadar sıklıkla geleceg?ini du?s?u?nu?yorum. Ancak korumalı olmak isteyen Afrika u?lkelerinin, gelis?mekte olan u?lkelerin, o?cu? diye bunu engellemeye c?alıs?acakalarını, kanunlar koyacaklarını du?s?u?nu?yorum. Ancak hic?bir s?ey fark etmez, Bitcoinle o?deme yapmayı durdurursan seneye, adam parasını Euro cinsinden Dolar cinsinden alır, onu Bitcoin'e do?nu?s?tu?ru?r. O?nemli olan alttaki problemi c?o?zmek. Eg?er bu kadar para basma olayı olmasaydı kimin Bitcoin'le mitcoinle is?i olur? Buraya gelmesini ana sebebi devletlerin kendisidir efendim.
Özgür Demirtaş, Ankara'da dünyaya geldi. Üniversite yerleştirme sınavlarında Türkiye'de ilk 50 öğrenci arasında yer alarak, 1998'de Boğaziçi Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü'nü tamamladı. Boston College'daki çalışmalarını 2003'te tamamlayarak 27 yaşında finans alanında doktorasını kazandı. Aynı sene, Baruch College City University of New York'ta Yardımcı Doçent pozisyonunda göreve başladı. "Öğretim alanında", 2003 yılında Finans bölümü içerisinde, 2004 yılında ise İşletme Fakültesi'nde en iyi öğretim üyesi seçildi. 2005 yılında, tüm ana bilim dalları ve fakülteler arasında en iyi öğretim üyesi seçilerek "Üstün Öğretim Madalyası"na layık görüldü. Aynı zamanda New York University (NYU) Stern School of Business'ta en yüksek öğretim değerlendirmelerini aldı. 2007 yılında doçent unvanını kazanarak City University of New York'ta kalıcı bir akademik pozisyon elde etti. 2010 yılında, öğretim alanında, ABD, İngiltere, Kanada ve İskoçya'da 1 milyon profesör arasında yapılan 10 milyonu aşkın öğrencinin değerlendirmeleri sonucunda, ilk 20 içerisinde gösterildi.
Çalışmaları dünyanın önde gelen akademik dergilerinde (Management Science, Journal of Financial Economics, Journal of Monetary Economics, Journal of Financial and Quantitative Analysis, Review of Finance ve Journal of Business & Economic Statistics) yayımlandı. 35'in üzerinde akademik yayın yaptı. Aynı zamanda özel yatırım fonları hakkındaki kitabı Academic Press tarafından basıldı.
2004 yılından başlamak üzere, araştırmaları City University of New York tarafından 6 sene boyunca ödüllendirildi. 2012 yılı Eylül ayında ABD'deki kalıcı pozisyonunu terk ederek, Sabancı Üniversitesi'ne Finans Kürsü Başkanı olarak katıldı. Sabancı Üniversitesi bünyesinde yaptığı çalışmalar ile Marie-Curie Avrupa Araştırma Fonu'nu kazandı.
Prof. Dr. Özgür Demirtaş, Sabancı Üniversitesi altında kurulan Finans Mükemmeliyet Merkezi (Center of Excellence in Finance) Kurucu Başkanlığı, Türkiye'nin önde gelen bankalarından Akbank'ın Yönetim Kurulu üyeliği ve Türkiye'nin ilk finansal okuryazarlık derneği FODER'in Kurucu Yönetim Kurulu üyeliklerini üstlenmiştir. Birçok büyük şirket ve holding için danışmanlık yapmaktadır. Türkiye, ABD ve Avrupa'da onursal konuşmacı olarak etkinliklere ve panelist olarak düşünce kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaktadır. Aynı zamanda başta biyoteknoloji sektörü olmak üzere birçok sektörde melek yatırımcıdır.
(Sabancı Üniversitesi internet sitesinden alınmıştır).
