Ekonomi Öldü, Ortaklık Ayrılıyor

~ 25.11.2012, Mine KIRIKKANAT ~

İspanyanın 17 özerk bölgesinden hem kültürel, hem de ekonomik anlamda en zengini olan Katalonya, tarihin 1000li yıllarında Aragon Krallığı diye anılan ve Balear Adalarından Fransanın güneyine uzanan geniş bir alana yayılırdı.

Öyle ki, bugün İspanya, Fransa, Andorra ve İtalya arasında paylaşılan 68 bin 730 kmlik bir coğrafyada 13.5 milyon insanın dili Katalanca olup, Sardunya Adası halkı da bir Katalan lehçesi konuşmaktadır.

Fransanın İspanya ile Akdenizden Atlantik Okyanusuna uzanan sınırı üzerinde Şark Pireneleri denilen bölgesi, tarihi ve kültürüyle Katalandır. Sınırın ortasındaki minicik feodal devlet Andorra Prensliği, Katalandır. İspanyanın Valencia Özerk Bölgesi, aslında Katalandır, vb.

Ama kolunu bacağını zaman içinde komşu kavimlere kaptıran Katalonya, günümüz coğrafyasında tarihteki yüzölçümünün ancak yarısı, yani 32 bin 113 km2den ibaret ve başkenti Barselona ile birkaç taşra kentinde toplam 7.5 milyon nüfusun yaşadığı bir özerk bölge.

***

Bu mütevazılığına karşın Katalonya, 47.2 milyon nüfuslu İspanyanın gayrı safi milli gelirinin yüzde 18.7sini oluşturuyor ve yoksul bölgelerle dayanışmaçerçevesinde Madriddeki merkezi yönetime en büyük vergi dilimini ödüyor.

İspanyanın oldum olası ayrılıkçırüzgârlar esen iki özerk bölgesi, Bask ülkesi ve Katalonya halkları, 1980’li yıllarda şöyle tarif edilirdi: Devlet olamayacakken bağımsızlık terörü estiren Basklar ve devlet olabilecekken bağımsızlık talep etmeyen Katalanlar.

İşte bu saptama, 21. yüzyılın ilk ekonomik kriziyle birlikte değişti. Katalanlar, ödedikleri vergilerin Madrid tarafından yoksul bölgelerin özerk bütçelerini yamamak için kullanılmasına ve merkez hükümetin Barselonaya söz verdikleri (örneğin Fransayı Katalonyaya bağlayan hızlı tren projesi gibi) yatırımları savsaklamasına artık dayanamıyorlar. Halk arasında, İspanyadan bağımsız bir Katalonyanın daha güçlü olacağını düşünenlerin sayısı giderek artıyor.

Diline ve kültürüne zaten sımsıkı bağlı Katalan halkının İspanyol bardağını taşıran son damla, yerel hükümetin 2010 yılında Madride önerdiği özerk statü değişikliğinin, İspanya Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmesi oldu. Ekonomik kriz sonucu 2011 yılında işsizlik oranı yüzde 22lere çıkan ve çok büyük bir bütçe açığı veren Katalonya yerel yönetimi, her yıl 16 milyar Avro dolaylarında vergi ödediği Madride isyan bayrağını çekti.

***

Katalonyanın 1714ten beriBağımsızlık Günüolarak kutladığı 11 Eylül 2012de 1.5 milyon Katalan meydanlara indi, üç yüzyıl arayla İspanyadan bağımsız devlet talebiyle yürüdü. Madridi bırakın, Barselonadaki yerel yönetim bile ulusal bayramın böylesi dev bir gösteriye dönüşeceğini öngörmemiş, bölge nüfusunun beşte birinin sokağa döküleceğini hayal etmemişti.

Halkın yoğun desteğiyle eli güçlenen Katalan hükümet başkanı Artur Mas, gösteriden hemen sonra İspanyol Başbakanı Mariano Rejoya bölge için yeni bir vergi modeli önerdi. Başbakan tarafından reddedilince, Katalonya parlamentosunu lağvederek yerel seçimleri öne, 25 Kasıma çekti.

Bugün Katalonyada yapılan seçimler, bağımsızlık için ilk adım olan referandum talebine dönüştü. Eğer bağımsızlık yanlıları kazanırsa, ikinci adım, İspanyadan ayrılmak için halkoyuna başvurmak olacak Ancak böyle bir referandum, İspanyol Anayasasına aykırı. Dolayısıyla Katalanların bağımsızlık mücadelesihenüz başlıyor!

‘G’ NOKTASI

Türkiyede iki yıl öncesine kadar Kürt sorununun çözümü için bilen bilmeyen İspanyol modeli önerirdi.

Ben de bıkmadan usanmadan anlatırdım: İspanya zaten özerk derebeyliklerden oluşan bir tarihten gelir. Tüm geçmişinde üniter devlet yapısı deneyimi, ancak Franko diktatörlüğünde 40 yıl sürebilmiştir. 1978 Anayasası’yla özerklik verilen 17 bölge, zaten özerk, kadim derebeyliklerdir. İspanyol modeli, Osmanlıdan Cumhuriyete tüm tarihi boyunca merkezi devlet geleneğine dayalı Türkiyede uygulanamaz. Zaten İspanyanın çağdaş özerklik modeli de 100 yılı aşmadan parçalanabilir ve İber yarımadası 15. yüzyıl öncesi var olan bağımsız senyörlüklere bölünebilir…”

İspanya ekonomik krize batalı beri, özerklik statüsünü Kürt sorununa çözüm diye sunanlar korosu önce seyreldi. Katalonyada bağımsızlık ateşi yükselince, iyice sus pus oldular. Ve naçiz yazarınızın kadın kafası, bir kez daha haklı çıktı!

İspanyanın ekonomi eşeği öldü, eğer bir mucize olup da dirilmezse, Katalan ortaklığı bugün değilse yarın, ayrılıyor.

Demek ki neymiş? Devlet üniter olmayınca, özerk zenginler, özerk yoksulları bir yere kadar sırtlarında taşırlarmış!

Hele bizim ellerde özerklik isteyen yoksulların epeyce kimlik sorunlu da olduğunu düşünürsek Darısı başımıza diyelim mi?

 

Bağımsız hükümet ve siyasal haklarla, ancak halk olunur. Ulusu, dil ve tarih birliği oluşturur.

SIMONDE DE SISMONDI

(Cumhuriyet)

Mine KIRIKKANAT | Tüm Yazıları
Hits: 2274